Naram-Sin (Asyria) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy Naram-Sina z Asyrii. Zobacz też: innych władców o tym imieniu.

Naram-Sin – władca miasta-państwa Aszur, syn i następca Puzur-Aszura II, wymieniony w Asyryjskiej liście królów jako 37. władca Asyrii^[1]. Wstąpił na tron w 1872 r. p.n.e.^[2] lub 1869 r. p.n.e.^[3] Dokładna długość jego panowania nie jest znana, ale wiadomo, iż rządzić on musiał od 34 do 54 lat^[3].

Naram-Sin przyjął imię słynnego Naram-Sina z Akadu (ok. 2254–2218 p.n.e.), jednego z twórców imperium akadyjskiego^[4][5]. Wzorował się on najprawdopodobniej na swoim dziadku, Sargonie I, który sam przyjął imię innego ze słynnych królów akadyjskich – Sargona Wielkiego (ok. 2334-2279 p.n.e.)^[5][6]. Wybór obu imion na pewno nie był przypadkowy i wskazuje, że już wówczas postacie wielkich królów akadyjskich musiały cieszyć się wielką estymą i poważaniem w Aszur^[6]. W inskrypcji umieszczonej na pieczęci cylindrycznej Naram-Sina z Kanesz imię tego władcy – na wzór imienia Naram-Sina z Akadu – poprzedzone jest determinatywem dingir stawianym przed imionami istot boskich^[4][7], ale w późniejszych tekstach asyryjskich (np. w Asyryjskiej liście królów) determinatyw ten był już pomijany^[1]. W transkrypcji z pisma klinowego imię tego władcy zapisywane jest Narām-Sîn^[1][8], co tłumaczyć można jako „wybraniec/ulubieniec boga Sina”^[9].

Naram-Sin jest ósmym znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. W inskrypcji na swej pieczęci cylindrycznej, której gliniany odcisk odnaleziono w asyryjskiej kolonii kupieckiej w Kanesz, nazywa on siebie „synem Pu[zur]-[A]szu[ra]”^[7]. Filiację tą potwierdza Asyryjska lista królów, gdzie przedstawiany jest on jako „Naram-Sin, syn Puzur-Aszura”^[1]. Według tejże samej Asyryjskiej listy królów następcą Naram-Sina miał być jego syn Eriszum II^[1].

Długość panowania Naram-Sina podana była pierwotnie w Asyryjskiej liście królów, ale zachowane jej kopie B i C są niestety uszkodzone w tym właśnie miejscu, a z liczby podanej w kopii A zachowała się jedynie ostatnia cyfra: 4^[1]. Ustalenie przybliżonej długości panowania tego władcy stało się możliwe dzięki odnalezieniu w asyryjskiej kolonii handlowej w Kanesz tekstu Kt 92/k 0193, który okazał się być jedną z kopii tzw. listy eponimów z Kültepe (ang. Kültepe Eponym List, w skrócie KEL)^[3][15]. Tekst ten, znany jako KEL A, panowaniu Naram-Sina przyporządkowuje 27 urzędników limmu (eponimów), po czym niestety się urywa^[16]. Urzędnicy limmu zmieniali się co roku, tak więc z tekstu wynika, iż Naram-Sin panować musiał przynajmniej 27 lat^[2]. W oparciu o informacje pochodzące z listy eponimów z Kültepe (KEL) oraz kroniki eponimów z Mari (ang. Mari Eponym List, w skrócie MEL), w korelacji z informacjami pochodzącymi z Asyryjskiej listy królów Veenhof wyliczył, iż Naram-Sin i jego syn Eriszum II panować musieli łącznie przez 64 lata, od 1872 do 1809 r. p.n.e.^[2] W oparciu o kopię A Asyryjskiej listy królów, gdzie podana liczba lat panowania Naram-Sina kończyła się liczbą 4, założył on, iż władca ten najprawdopodobniej panować musiał przez 44 lub 54 lata (1872-1829/1819 p.n.e.), podczas gdy jego następca Eriszum II odpowiednio przez 20 lub 10 lat (1828/1818-1809 p.n.e.)^[2]. Z kolei Barjamovic, Hertel i Larsen, w swej poprawionej liście eponimów (ang. Revised Eponym List, w skrócie REL), zaproponowali 61-letni okres panowania Naram-Sina i Eriszuma II, trwający od 1869 do 1809 r. p.n.e.^[3]. W okresie tym urząd swój sprawować miało 61 urzędników limmu: pierwszych 34 przyporządkowanych zostało Naram-Sinowi, natomiast ostatnich 7 Eriszumowi II^[3]. Co do pozostałych 20 istnieją wątpliwości: mogli oni sprawować swój urząd bądź za panowania Naram-Sina, bądź za panowania Eriszuma II^[3]. Tym samym długość panowania Naram-Sina wynosić musiała od 34 do 54 lat (34 + od 0 do 20 lat), natomiast Eriszuma II odpowiednio od 7 do 27 lat (7 + od 0 do 20 lat)^[3].

Pomimo długiego okresu rządów Naram-Sin pozostaje bardzo słabo poznanym władcą, gdyż jak dotychczas nie odnaleziono żadnych jego inskrypcji, które mówiłyby o jego działalności budowlanej, politycznej czy też wojskowej^[5]. Większość informacji o nim pochodzi z Asyryjskiej listy królów, która przedstawia go jako 37 władcę asyryjskiego, syna i następcę Puzur-Aszura II oraz ojca i poprzednika Eriszuma II^[1]. W przeszłości wiarygodność tego przekazu była podważana przez niektórych uczonych, którzy utożsamiali Naram-Sina z Asyryjskiej listy królów z Naram-Sinem z Esznunny, który - jak sądzono - zdobyć miał Aszur i odsunąć od władzy przedstawiciela rodzimej dynastii^[7]. Wszystko zmieniło odnalezienie w Kültepe (starożytne Kanesz) odcisku pieczęci cylindrycznej Naram-Sina noszącej następującą inskrypcję: „Naram-Sin, zarządca (énsi), syn Pu[zur]-[A]szu[ra], zarządcy (énsi)”^[7]. Znalezisko to potwierdziło przekaz Asyryjskiej listy królów i pozwoliło udowodnić, iż rzeczywiście istniał asyryjski Naram-Sin, który był członkiem „dynastii Puzur-Aszura I”^[7][8].

Według Veenhofa to właśnie na panowanie Naram-Sina przypaść miał nagły upadek pierwszej asyryjskiej kolonii handlowej w Kanesz (faza kārum Kanesz II)^[2]. Zgodnie z jego wyliczeniami miało do tego dojść w 1837 r. p.n.e., w 35 roku panowania tego władcy^[2].

• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86–135.
• M.P. Streck, Naräm-Sîn von Aššur, w: Reallexikon der Assyriologie, tom IX (Nab-Nuzi), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1998-2000, s. 177.
• M.P. Streck, Naräm-Sîn von Ešnunna, w: Reallexikon der Assyriologie, tom IX (Nab-Nuzi), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1998-2000, s. 177–178.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.