Wilanów (gmina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wilanów
gmina wiejska
1867–1951[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1919–1939: warszawskie
1945–1951: warszawskie

Powiat

warszawski

Siedziba

Wilanów

Populacja (1943)
• liczba ludności


13.792

brak współrzędnych

Wilanów – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1951 w woj. warszawskim. Siedzibą gminy był Wilanów (obecnie część Warszawy).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Gmina Wilanów powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu warszawskiego w guberni warszawskiej[2][3][4].

W 1909 roku do gminy Wilanów z gminy Mokotów włączono wsie Czerniaków, Szopy Polskie, Szopy Niemieckie i Siekierki, które jako obszary typowo wiejskie odbiegały znacznie od coraz bardziej zurbanizowanego Mokotowa[5].

1 kwietnia 1916, na mocy rozporządzenia generał-gubernatora Hansa Hartwiga von Beselera, z gminy Wilanów miały być wyłączone i włączone do Warszawy miejscowości Czerniaków i Siekierki[6]. Rok później sprecyzowano dokładny przebieg granic Warszawy, w związku z czym obszar włączony do Warszawy opisano dokładniej, przy czym uległ on pewnym zmianom lokalnym. Ostatecznie do Warszawy włączono[7][8]:

W okresie międzywojennym gmina Wilanów należała do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim.

20 października 1933 gminę Wilanów podzielono na 18 gromad (skład gromad w nawiasie)[10]:

2 września 1938 do gminy Wilanów z gminy Falenty włączono część gruntów gromad Grabów i Imielin[11][12].

27 września 1938 z gminy Wilanów wyłączono obszar o ogólnej powierzchni około 1230 ha, zawarty pomiędzy dotychczasową granicą powiatu południowo-warszawskiego w m. st. Warszawie (opis granicy w przypisie[13]) i włączono go do powiatu południowo-warszawskiego w Warszawie[14]. W praktyce oznaczało to włączenie do Warszawy Służewa, Służewca i Ksawerowa.

1 kwietnia 1939 z gminy Wilanów wyłączono gromady Gorzkiewki i Zbarż, które weszły w skład nowo utworzonej gminy Okęcie[15][16].

Podczas II wojny światowej w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim. Okupant włączył 1 marca 1943 Służewiec Nowy do gminy Okęcie, po czym gmina Wilanów składała się w 1943 roku z 13 gromad i liczyła 13,792 mieszkańców: Augustówka (482 mieszkańców), Dąbrówka (932), Kabaty (597), Kępa Latoszkowa (152), Kępa Zawadowska (198), Lisy (106), Moczydło (167), Powsin (1249), Powsinek (2274), Pyry (1064), Wilanów (5059), Wolica (701) i Zawady (811)[17].

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną.

15 maja 1951 gmina Wilanów została zniesiona, a jej obszar włączony do Warszawy[18]:

Zmiany terytorialne

[edytuj | edytuj kod]
Przynależość gminna miejscowości gminy Wilanów na przestrzeni lat[19].
Miejscowość 1867-01-13 1909-04-01 1916-04-01 1938-09-27 1939-04-01 1943-03-01 1951-05-15
Augustówka Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Bartyki Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Czerniaków Mokotów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Dąbrówka Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Gorzkiewki Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Okęcie Okęcie Warszawa (m)
Kabaty Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Kępa Latoszkowa Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Kępa Nadwilanowska Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Kępa Nadwiślańska Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Kępa Zawodowska Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Latoszki Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Lisy Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Moczydło Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Natolin Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Paluch Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Okęcie Okęcie Warszawa (m)
Potoki Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Powsin Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Powsinek Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Pyry Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Siekerki Mokotów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Służew Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Służewiec Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Służewiec Nowy Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Okęcie Warszawa (m)
Szopy Mokotów Wilanów Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Ursynów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Wolica Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Zamość Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Zawady Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Warszawa (m)
Zbarż Wilanów Wilanów Wilanów Wilanów Okęcie Okęcie Warszawa (m)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
  2. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
  3. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).
  4. Powiat warszawski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 99.
  5. Wieś w mieście (1). Zapraszam do Szop Polskich (Warszawa, Mokotów).
  6. Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79).
  7. Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259.
  8. a b Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy. 1917 nr 129 (27 X).
  9. Plan miata stołecznego Warszawa (1917).
  10. Warszawski Dziennik Wojewódzki: dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136.
  11. Dz.U. z 1938 r. nr 65, poz. 490.
  12. Nowa granica gmin Falenty i Wilanów biegła odtąd od punktu położonego w odległości 680 inna zachód od szosy Puławskiej przy zbiegu gruntów wsi Wyczółki i kolonii Grabów oraz terenów Towarzystwa Zachęty do Hodowli Koni w Polsce wzdłuż drogi w kierunku południowo-wschodnim, aż do wsi Imielin w odległości 350 m na wschód od szosy Puławskiej, skąd skręca drogą polną w kierunku północno-wschodnim do punktu, odległego o 560 m, położonego na miedzy, stanowiącej przedłużenie granic gruntów wsi Imielin i wsi Służewiec; z tego punktu granica skręca w kierunku wschodnim i biegnie tą miedzą do granicy gruntów wsi Służewiec i wsi Imielin.
  13. Nowa granica powiatu, południowo-warszawskiego biegnie poczynając od punktu przecięcia dotychczasowej granicy tego powiatu z ul. Sobieskiego zachodnią stroną tej ulicy w kierunku południowo-wschodnim do skrzyżowania z tzw. Szosą Królewską. Następnie granica biegnie drogą tzw. „groblą” w kierunku zachodnim, później skręcając w kierunku południowo-zachodnim, oddzielając grunty wsi i majątku Wilanów od gruntów wsi Służew do zbiegu granic wsi Służew, fortu Nr VIII i majątku Wilanów. Od tego punktu granica biegnie drogą prowadzącą do folwarku Ursynów, do zbiegu granicy gruntów folwarku Ursynów i fortu Nr VIII. Dalej biegnie granicą gruntów folwarku Ursynów i fortu Nr VIII w kierunku zachodnim do zbiegu granic fortu Nr VIII, wsi i majątku Służew. Od tego miejsca granica biegnie między wsią i majątkiem Służew aż do zbiegu granic majątku i wsi Służew oraz wsi Imielin w kierunku zachodnim, stąd w kierunku południowym dróżką między wsiami Imielin i Służew do końca gruntów wsi Służew, skąd biegnie miedzą w kierunku zachodnim około 260 m aż do dróżki polnej, a następnie tą dróżką w kierunku południowo-zachodnim do drogi prowadzącej ze wsi Wyczółki do wsi Imielin i dalej tą drogą w kierunku północno-zachodnim przecinając Szosę Puławską do miejsca, gdzie schodzą się granice wsi Grabów i wsi Wyczółki, następnie tą drogą i w tym samym kierunku do szosy stanowiącej własność Towarzystwa Zachęty do Hodowli Koni w Polsce. Od tego punktu granica biegnie południową stroną wspomnianej szosy do jej zakrętu w kierunku wsi Wyczółki. Dalej granica biegnie miedzą odgraniczającą tereny Towarzystwa Zachęty do Hodowli Koni w Polsce od wsi Wyczółki aż do zbiegu granic gruntów wymienionego Towarzystwa, wsi i folwarku Wyczółki. Od tego miejsca granica biegnie ciągle zmieniając kierunek granicą folwarku i wsi Wyczółki, następnie rowem przechodzącym przez grunta wsi Gorzkiewki w kierunku zachodnim do terenów zajętych pod kolej Warszawa-Radom, stąd w kierunku północno-zachodnim najpierw wzdłuż torów wschodniej granicy terenów kolejowych linii radomskiej do terenów b. fortu Nr VII, później wzdłuż linii równoległej do wytyczonej na gruncie osi projektowanej linii kolejowej w odległości 20 m na wschód od niej, przecinając teren b. fortu Nr VII, folwarku Służew, wsi Zbarz, majątku Okęcie i kolonii Rakowiec do dotychczasowej granicy powiatu południowo-warszawskiego w okolicy przecięcia się jej z al. Żwirki i Wigury.
  14. Dz.U. z 1938 r. nr 72, poz. 518.
  15. Dz.U. z 1939 r. nr 27, poz. 180.
  16. Główna część gminy Okęcie powstała jednak z gromad wyłączonych z gminy Skorosze.
  17. Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943).
  18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199.
  19. Źródła w sekcji opisowej powyżej.