Bangladeş - Vikipedi

Başlığın diğer anlamları için Bengal (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Bangladeş
গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ
Gônoprojatontri Bangladesh

Bangladeş Halk Cumhuriyeti
Millî marş
Amar Sonar Bangla
"Benim Altın Bangladeş'im"
Bangladeş haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Dakka
23°42′K 90°21′D / 23.700°K 90.350°D / 23.700; 90.350
Resmî dil(ler)Bengalce
Etnik gruplar
(2022[1])
  • %99 Bengalliler
  • %1 Diğer
Resmî din
İslam
DemonimBengalliler
HükûmetÜniter Parlamenter Cumhuriyet[2]
Muhammed Şehabeddin
Muhammed Yunus
Tarihçe 
• İlan
26 Mart 1971
• Zafer Günü
16 Aralık 1971
Yüzölçümü
• Toplam
147.570 km2 (92.)
• Su (%)
6,4
Nüfus
• 2022 sayımı
165,158,616 [3] (8.)
GSYİH (SAGP)2020 tahminî
• Toplam
864,883 milyar $[4] (30.)
• Kişi başına
5.138 $[4] (135..)
GSYİH (nominal)2020 tahminî
• Toplam
317,768 milyar $[4] (35.)
• Kişi başına
1.887 $[4] (140.)
Gini (2016)32.4[5]
orta
İGE (2019)artış 0.632[6]
orta · 133.
Para birimiTaka (BDT)
Zaman dilimiUTC+6 (BST)
Trafik akışısol
Telefon kodu880
ISO 3166 koduBD
İnternet alan adı.bd
  1. Düzeltilmiş nüfus, s.4,

Bangladeş (Bengalce: বাংলাদেশ), resmî olarak Bangladeş Halk Cumhuriyeti (Bengalce: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ - Gônoprojatontri Bangladeş), Güney Asya'da bir ülkedir. Myanmar ile Hindistan sınır komşusudur. Bangladeş'in anlamı "Bengal'in ülkesi" olup resmî dili Bengalcedir. Nüfusun %91'i[7] Müslüman, resmî dini İslam'dır. Geri kalan kısmı çoğunlukla Hindu'dur. Budizm ve Hrıstiyanlık ülkedeki diğer yaygın dinlerdir.

1971 senesine kadar Pakistan'ın "Doğu Pakistan" adlı eyaleti, daha önceleri de İngilizlerin Kıta Hindi'nde Bengal eyaleti idi. Kuzey-güney arası 625 kilometre, doğu-batı arası 304 kilometredir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bengalce dilinin en eski biçimi, MS 800 yılında Asya haritasında görüldüğü gibi Pala İmparatorluğu döneminde gelişmiştir.

Bangladeş, milattan önce bölgede hüküm süren büyük devletlerin, MS 750-1200 arasında yerel Palas hanedanlarının egemenliği altında kaldı. Onuncu asırdan itibaren Müslümanlar bölgeye egemen olmaya başladılar.

Bangladeş 12. yüzyıldan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar İngilizlerin egemenliğinde kaldı. 1947 yılında da Müslüman kesimi "Doğu Pakistan" adıyla Pakistan'ın bir eyaleti oldu ve 1969 yılına kadar Pakistan'ın eyaleti olarak kaldı. 28 Kasım 1969'da meclis üyelerinin teşkili için yapılan seçim propagandaları esnasında Mucibü'r-Rahman ve onun "Avami Partisi" seçim propagandalarını Doğu Pakistan'a özerklik vereceği vaadi üzerine kurmuştu. Aralık 1970'te yapılan seçimler sonucunda Avami Partisi 313 sandalyeden 167'sini aldı. 1 Mart 1971'de Millet Meclisinin teşkili ertelendi. Bu durum Doğu Pakistan'da meşru hakların ihlali sayıldı ve genel greve gidildi. Bunun üzerine ordu, grevcilerin üzerine gitti ve iç savaş başladı. Bir kısım halk da Hindistan'a sığındı. Bu arada Hindistan-Pakistan Savaşı başladı.

1971 Aralık ayında savaş bittiğinde Hindistan, Doğu Pakistan'ın büyük bir bölümünü işgal etmişti. Hindistan burayı iki hafta kadar kontrol altında tuttu. 22 Aralık 1971'de Mucibü'r-Rahman'ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra Hindistan ülkeyi terk etti. Mucibü'r-Rahman ve Avami Partisi'nin iktidara gelmesiyle karışıklıklar dinmedi.

15 Ağustos 1975'te yapılan darbe ile Mucibü'r-Rahman ve ailesi öldürüldü. İdareyi Kandahar Mustak Ahmed ele aldı. 3 Kasım 1975'te Dakka Garnizon Komutanı Tuğgeneral Halid Müşerref, Mustak Ahmed'i devirdi. Ancak kendi iktidarda sadece dört gün kalabildi.

7 Kasım 1975 tarihinde General Ziyaü'r-Rahman bir darbe ile Halid Müşerref'i devirdi. Ziyaü'r-Rahman zamanında ordu uzun müddet siyasetten uzak durdu. 1977 yılında yapılan seçimleri Ziyaü'r-Rahman kazandı ve geçici olsa da siyasi istikrar temin edildi. 30 Mayıs 1981 tarihinde bir grup subay ve askerî birlik başarısız bir darbe yaptılar. Ziyaü'r-Rahman'a bağlı birlikler darbeyi bastırdılar. Ancak darbe esnasında Ziyaü'r-Rahman öldürüldü. 15 Kasım 1981'de seçim yapıldı ve Millî Birlik Partisi lideri, öldürülen Ziyaü'r-Rahman'ın yardımcısı Abdüssettar, oyların % 66'sını alarak devlet başkanı oldu. Ancak siyasi istikrar yine temin edilememiş ve kargaşa bitmemişti. Nihayet hükûmet, Millî Güvenlik Kurulu kurulmasını kabul ettiyse de gerginlik durmadı. Sonunda Genelkurmay Başkanı Muhammed Erşad, askerî bir darbe ile Abdüssettar'ı devirerek idareye el koydu. Askerî idare iki sene iş başında kalacağını ilan etti. 21 Mart 1985'te yapılan referandumda Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylandı. Diktatörlük ve otoriter bir rejimle ülkeyi yönettiği söylenen Muhammed Erşad'ın geniş çaplı kitle gösterileri neticesi istifa etmesi üzerine 6 Aralık 1990 senesinde Şahabeddin Ahmed devlet başkanlığına vekaleten getirildi. 19 Eylül 1991 senesinde yapılan seçimleri kazanan (Ziyaü'r-Rahman'ın dul eşi) Halide Ziya başbakan oldu.

Parlamento dönemi (1991–günümüz)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bangladeşliler, 1991'deki yıkıcı bir kasırganın ardından ABD Deniz Pyadeleri helikopterinden insani yardım indiriyor.
Begüm Halide Ziya (sağdan ikinci ayakta) 1994'te Bahreyn Emiri ile birlikte
Şeyh Hasina, 2011'de Downing Sokağı 10 Numara'da İngiliz Başbakanı David Cameron ile birlikte

1991 genel seçimlerinden sonra, anayasanın on ikinci ek maddesi parlamento cumhuriyetini yeniden tesis etti ve Begüm Halide Ziya Bangladeş'in ilk kadın başbakanı oldu. Eski bir first lady olan Ziya, 1990'dan 1996'ya kadar BNP hükûmetine liderlik etti. 1991'de maliye bakanı Saifur Rahman, Bangladeş ekonomisini liberalleştirmek için büyük bir program başlattı.[8] Chittagong Borsası'nın kurulmasına ek olarak; bankacılık, ilaç, havacılık, seramik, çelik, telekomünikasyon ve üçüncül eğitim yatırımlara açıldı ve bunun sonucunda artan bir piyasa rekabeti yaşandı. 1991'deki bir kasırgada yaklaşık 140.000 Bangladeşli hayatını kaybetti; yaklaşık 200.000 kişinin hayatı, şimdiye kadar gerçekleştirilmiş en büyük afet yardım çalışmalarından biri olan Deniz Meleği Operasyonu aracılığıyla Amerika Birleşik Devletleri askeri liderliğindeki bir görev gücü tarafından kurtarıldı.[9][10][11] 1992'de, Burma'daki demokrasi yanlısı hareketin bastırılması nedeniyle tahmini 250.000 Burma'lı mülteci Bangladeş'e sığındı; bu mültecilerin çoğu 1993'te Burma'ya geri döndü.[12] 1994'te Bangladeş, Haiti'ye yönelik askeri müdahale olan Demokrasiyi Destekleme Harekâtı'nda ABD dışındaki en büyük birliği sağladı.[13]

1996'da, bir yıl süren siyasi çalkantı, boykot edilen bir Şubat seçimine, bir askeri darbe girişimine ve seçimleri denetleyecek bir geçici hükûmet üreten arabuluculuk çabalarına tanık oldu. Üç ay boyunca, Muhammad Habibur Rahman ülkenin geçici lideri olarak görev yaptı. Avami Birliği, 21 yıl sonra Haziran seçimlerinde iktidara geri döndü. Başbakan Şeyh Hasina'nın ilk girişimlerinden biri, babasının katillerini kovuşturmadan koruyan, son derece tartışmalı Tazminat Tüzüğü'nü yürürlükten kaldırmaktı. Hasina ayrıca, güneydoğu tepe bölgelerindeki bir ayaklanmayı sona erdiren Chittagong Tepeleri Barış Anlaşması'nı imzaladı. Ganj'ın suyunu paylaşmak için Hindistan ile bir anlaşmaya vardı.[14] 1997'de Şeyh Hasina, Güney Afrika'nın apartheid sonrası ilk başkanı Nelson Mandela'yı, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) başkanı Yaser Arafat'ı ve Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'i Bangladeş'in bağımsızlığının gümüş jübile kutlamaları için ağırladı.[15][16]

Ekonomik reform ivmesi, muhalefetin sık sık yaptığı hartallar ve grevler de dahil olmak üzere siyasi istikrarsızlık nedeniyle ivme kaybetti. 2001'de BNP, ekonomiyi iyileştirme vaatleriyle iktidara geri döndü. İkinci Ziya yönetimi daha yüksek ekonomik büyüme gördü, ancak güvenlik ve siyasi sorunlar ülkeyi 2004 ile 2006 arasında etkisi altına aldı. Radikal İslamcı militan grup Jamaat-ul-Mujahideen Bangladesh (JMB), birçok terör saldırısı yaptı. BNP'nin 2006'daki döneminin sonunda yaygın siyasi huzursuzluk yaşandı. Bangladeş ordusu, Başkan Iajuddin Ahmed'i olağanüstü hâl ilan etmeye çağırdı ve Fakhruddin Ahmed liderliğindeki geçici bir hükûmet, seçim sistemi, yargı ve bürokrasiye yönelik reformları uygulamak üzere Ocak 2007'den Aralık 2008'e kadar kuruldu.[8] JMB liderleri tutuklandı ve daha sonra Mart 2007'de idam edildi.[17]

2008 Bangladeş genel seçimlerinde ezici bir zafer elde ettikten sonra Avami Birliği hükûmeti iktidara geri döndü ve 6 Ocak 2009'da yemin ederek Şeyh Hasina'nın bir kez daha Başbakan olmasını ve ülkeye siyasi istikrar ve ekonomik büyüme getirmesini sağladı.[18] 2010 yılında Yüksek Mahkeme yasal boşluklardan yararlanarak askeri müdahalelerin kapsamını daralttı ve anayasadaki laik ilkeleri yeniden teyit etti. Avami Birliği, 1971 vahşetlerinin hayatta kalan Bengal İslamcı işbirlikçilerini yargılamak için savaş suçları mahkemesi kurdu. Hasina ve yönetimi altında insan hakları ihlalleri arttı, özellikle Hızlı Harekât Taburu tarafından zorla kaybolmalar yaşandı ve hükûmet 2009'da iktidara döndüğünden beri giderek daha otoriter olmakla suçlandı.[19][20][21][22][23] 2014 seçimleri ve 2024 seçimleri BNP-Cemaat ittifakı tarafından boykot edildi. BNP ve Cemaat hükûmeti devirmek için sık sık şiddetli protesto gösterilerine katıldı.[24][25] 2017'de Bangladeş tarihindeki en büyük Arakanlı mülteci akınına uğradı. Myanmar'ın Rakhine Eyaletinde etnik temizlik harekâtının ardından tahmini 700.000 Rohingya mültecisi Cox's Bazar'a sığındı.[26]

Ulusal yoksulluk oranı 1971'de %80'den 1991'de %44,2'ye ve 2021'de %12,9'a düştü.[27][28][29] Bangladeşli ekonomist Muhammed Yunus ve Yunus'un kurduğu Grameen Bank, mikrofinansa öncülük etmeleri ve yoksulluğu ortadan kaldırma çabaları nedeniyle Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü. Bangladeş, Güney Asya'nın ikinci büyük ekonomisi olarak ortaya çıktı ve[30][31] hem Hindistan hem de Pakistan'ın kişi başına düşen gelir seviyelerini geçti.[31][32] Bangladeş, 2009'dan bu yana birçok mega altyapı projesi başlattı. 25 Haziran 2022'de Padma Köprüsü açıldı ve güneybatı Bangladeş'i ülkenin geri kalanıyla birleştirdi. Dakka Metrosu ise 2023'te açıldı.[33][34] Yeşil geçişin bir parçası olarak, Bangladeş'in endüstriyel sektörü, 2023 yılında dünyanın en fazla sertifikalı yeşil fabrikasına sahip ülke olarak yeşil fabrikalar inşa etmede lider olarak ortaya çıktı.[35] Ocak 2024'te Başbakan Şeyh Hasina liderliğindeki Awami Ligi, Bangladeş genel seçimlerinde üst üste dördüncü kez seçildi. Jatiya Partisi ana muhalefet partisiydi.[36] Mart 2024'te hükûmet, ülkenin hızlı ekonomik kalkınma hızını sürdürme sözü verdi.[37]

Awami Ligi hükûmetine karşı ülke çapındaki protestoların ardından, 5 Ağustos 2024'te Başbakan Şeyh Hasina istifa etmek ve Bangladeş'ten Hindistan'a kaçmak zorunda kaldı.[38][39][40][41][42] 8 Ağustos 2024'te Nobel ödüllü Muhammed Yunus'un Baş Danışman olarak görev yaptığı geçici hükûmet kuruldu.[43]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bangladeş'in fiziksel haritası

Bangladeş, Güney Asya'da Bengal Körfezi'ndedir. Neredeyse tamamen komşu Hindistan ile çevrilidir ve güneydoğusunda Myanmar ile küçük bir sınırı paylaşır ancak Nepal, Bhutan ve Çin'e çok yakındır.

Ülke üç bölgeye ayrılmıştır. Ülkenin büyük kısmı, dünyanın en büyük nehir deltası olan verimli Ganj Deltası ile kaplıdır.[44] Ülkenin kuzeybatı ve orta kısımları Madhupur ve Barind platoları tarafından oluşturulmuştur. Kuzeydoğu ve güneydoğuda, her dem yeşil tepe sıraları vardır.

Ganj deltası, Ganj (yerel adı Padma veya Pôdda), Brahmaputra (Jamuna veya Jomuna) ve Meghna nehirlerinin ve kollarının birleşmesiyle oluşur. Ganj, Jamuna (Brahmaputra'nın ana kanalı) ile birleşir ve daha sonra Meghna'ya katılarak son olarak Bengal Körfezi'ne akar. Bangladeş, "Nehirler Ülkesi" olarak adlandırılır.[45] Çünkü 57'den fazla sınır ötesi nehir vardır, bu ise herhangi bir ulus devletin en fazlasıdır. Su sorunları, ülke Hindistan'a göre daha düşük kıyı bir eyalet olduğundan politik olarak karmaşıktır.[46]

Bangladeş ağırlıklı olarak zengin verimli düz bir arazidir. Büyük kısmı deniz seviyesinden 12 m (39 ft)'dan daha az yüksekliktedir ve deniz seviyesinin 1 m (3,3 ft) yükselmesi durumunda arazisinin yaklaşık %10'unun sular altında kalacağı tahmin edilmektedir.[47] Ülkenin %17'si ormanlarla kaplıdır ve %12'si tepe sistemleriyle kaplıdır. Ülkenin haor sulak alanları küresel çevre bilimi açısından önemlidir. Bangladeş'in en yüksek noktası, Myanmar sınırına yakın bulunan ve 1.064 m (3.491 ft) rakımlı Saka Haphong'dur.[48] Daha önce, Keokradong veya Tazing Dong en yüksek olarak kabul edilirdi.

Bangladeş daha ziyade Kıta Hindi'nin Ganj ("Padna"), Jamune (Brahma Putra) Nehrinin aşağı kolu ile Meghna gibi önemli nehirlerinin deltasında oluşan alüvyonlu ovalardan meydana gelir. Bu nehirler birleşerek Bengal Körfezinde bir delta içinde akarlar. Ovaların büyük bir kısmının denizden yüksekliği 9 metreyi geçmez. Bu sebeple her yıl yağışlı mevsimlerde ırmakların kabarmasıyla ovalar seller altında kalır. Bu sel baskınlarının en büyüğü 1974 yılında olmuş ve ülkenin % 70'i sular altında kalmış, 2 bin insan ölüp, yüz binlerce insan evsiz, barksız ve aç kalmıştır. Jamuna Irmağının kolları olan Tistua ve Astrai ırmakları, ovanın kuzey bölümünden geçer. Bu bölgede çok sayıda bataklık ve sazlık bulunmaktadır. 9300 kilometrekarelik bir yer kaplayan Barind Ovası, orta kesimde 6350 kilometrekarelik yer kaplayan Madhupur Platosu ve Meghna Irmağının doğusundaki Lalmai Tilas bölgeleri, alüvyonların meydana getirdiği başlıca plato alanlarıdır. Feni Irmağının güneyinde uzanan Çitagong bölgesi, tepeler, vadiler ve ormanlarla kaplıdır. Buraları ülkenin başlıca dağlık bölgesidir. Yüksekliği ortalama 600 metredir.

İklimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
1991 Bangladeş siklonundan sonra sel, yaklaşık 140.000 kişinin ölümüne yol açtı

Yengeç Dönencesi'nde yer alan Bangladeş'in iklimi tropikaldir; Ekim'den Mart'a kadar ılıman bir kış, Mart'tan Haziran'a kadar ise sıcak ve nemli bir yaz yaşanır. Ülkede hava sıcaklığının 0 °C (32 °F) altına düştüğü hiç görülmedi; rekor düşük sıcaklık, 3 Şubat 1905'te kuzeybatıdaki Dinajpur şehrinde 1,1 °C (34,0 °F) olarak kaydedildi.[49] Haziran'dan ekime kadar süren sıcak ve nemli muson mevsimi ülkenin yağışının çoğunu sağlar. Seller, tropikal siklonlar, kasırga ve gelgit dalgaları gibi doğal afetler neredeyse her yıl meydana gelir[50] ve ormansızlaşma, toprak bozulması ve erozyon etkileriyle birleşir. 1970 ve 1991 siklonları özellikle yıkıcıydı ve ikincisi yaklaşık 140.000 kişiyi öldürdü.[51]

Doğal kaynakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş Ovası ormanlarla kaplı. Ekilecek alanları az olduğu için ormanların büyük bir kısmı yok edilmiş ve bugün sadece iki orman kalmıştır. Bunlardan birisi Madhupur olup, alüvyon platosudur ve 41,4 kilometrekarelik bir kısmı yapı malzemesi için elverişli ağaçlarla kaplıdır. İkinci orman ise güneydeki Sundarbans kıyı bölgesindeki ormanlardır. 59,6 kilometrekarelik bir alanı, bataklıklar arasındaki adacıklar ve Mangrov ormanlarıyla kaplıdır. Bu ormandaki ağaçlar kibrit ve kutu imalatına elverişlidir. Ayrıca Çitagong bölgesindeki sıradağlar tropikal ormanlarla kaplıdır. Buradaki ağaçlar, 100 metreye kadar uzunlukta olup, mobilyacılıkta ve kâğıt sanayisinde kullanılır. Ormanlarda; ceviz, badem ve hurma vb. ağaçlar bulunur.

Ormanlarda kedi, köpek, kanarya, maymun gibi evcil hayvanların yanı sıra, her çeşit ev hayvanları, ayrıca benekli köpek, çeşitli türlerde böcek vardır. Nehirlerde de bol balık bulunur.

Bangladeş'te fazla maden kaynağı yoktur. Ancak, otuz tane küçük tabii gaz ve çok ince bir kömür tabakası keşfedilmiştir. Bengal Körfezinde de petrol bulunmuştur.

2002 yılında alınan kararla Bangladeş'te plastik poşet kullanımı yasaklanmıştır. Bu sayede dünya üzerinde plastik poşet kullanımını yasaklayan ilk ülke olmuştur.[52]

Nüfus ve sosyal hayat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dakka Bangladeş'in başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentler Çitagong, Khulna, Rajshahi, Barisal ve Sylhet'dir. Diğer belediyeler üyeleri seçerken bu metropolitan şehirler belediye başkanını seçerler. Başkanlar ve üyeler beş yıllığına seçilir.

Şehirler
Başkent Dakka
Başkent Dakka daki Meclis Binası
Şehir Şehir Nüfusu[53] Metro Nüfusu[53]
Dakka 6.969.458 11.918.442
Çitagong 3.920.222 3.920.222
Khulna 1.400.689 1.410.000
Rajshahi 727.083 727.083
Sylhet 339.368 339.368
Barisal 291.769 291.769

Bangladeş, dünyanın nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık ülkelerindendir. Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 290-770 kişi arasında değişir. Nüfusun % 90'ı köylerde, % 10'u şehirlerde yaşar. Güneydoğu sahilindeki Chitagong şehri, önemli bir limandır. Halkın % 60-70'i Müslümandır. Bangladeş'in resmî dili Bengal dilidir. Halkın çoğu bu dili konuşur. Ayrıca Urduca dili de yaygındır. Kuzey ve doğu dağlık bölgelerinde yaşayanlar da mahalli lisanları konuşurlar. Para birimi "Taka"dır. 11 idari bölge birer askeri vali tarafından yönetilir. Bir radyo ve televizyon istasyonu vardır. Erkekler "Lungi" denilen bir elbise, kadınlar "Şalvar Kamiz" denilen bir elbise giyerler.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Halkın %79'u okuma-yazma bilmektedir. Ayrıca yeni nesilde bu oran %99'a yakındır. Köylerinde genellikle ilkokul bulunmaktadır. Dakka, Rajshani ve Çitagong üniversiteleri, batı tarzı eğitim yapan üç büyük üniversitesidir.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi tarıma dayalıdır. Başlıca ürünleri, pirinç, önemli dayanıklı gıda maddeleri, Hint keneviri ve çaydır. Bu alanda Çin ve Hindistan'dan sonra dünya üçüncüsüdür. Diğer zirai bazı sebzeler ve şekerpancarı iç tüketim için yetiştirilir. 10 milyon hektarlık alanda ekim yapılır. Bu alanların % 80'inde pirinç üretilir.

Tekstil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede tekstil son beş yıl içerisinde büyük ivme kaydetmiştir. Dünyaca ünlü tekstil firmaları buraya gelmekte, iş gücünden yararlanmakta ve ucuz maliyete istediği kalitede hazır giyim ürünü üretebilmektedir. Çoğu Avrupa ülkesinden tekstil amacıyla bu topraklara gelmiş iş adamları bulunmaktadır. Tekstil pazarında artık önemli bir yere sahiptir.

Sanayi ve taşımacılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş'te başlıca sanayi Hazır Giyim üretimidir. Bu ülkede ileri sanayi tam kurulmamış, hatta bulunan madenler dahi tam olarak işlenememektedir. Ülkede hazır giyim işleyen binlerce fabrika vardır.

Dış ticaret

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlıca ihracat ürünleri; hazır giyim, Hint keneviri (jüt), çay ve balıktır. Ancak ihracatı hiçbir zaman ithalatını karşılamamakta ve ithalat ile ihracat arasındaki açık, gün geçtikçe artmaktadır. Çok az da olsa dış yardımlarla ayakta durmaya çalışmaktadır.

Dericilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş'in yıllık ham deri üretim miktarı yaklaşık 20 milyon metrekare olarak hesaplanmakta olup her sene belirli bir artış kaydetmektedir. Bangladeş'te hayvanların çoğu doğal beslendiği ve yapay olarak şişirilmediği için elde edilen derinin yüksek kalitede olduğu dünyaca bilinmektedir. Deri işleme, deri tekstil, deri ayakkabı sektörü el emeği gerektirdiği için ucuz iş gücünden istifade edilip karlı atölyeler kurulabilir. Diğer taraftan Bangladeş'te deri üretiminde kullanılan deri işleme kimyasallarının tamamı dışarıdan ithal edilmekte olup deri kimyasalları üreten firmalar için büyük bir pazar durumundadır ve Bangladeş'in ihracatının ortalama %2,6 sini deri ve ürünleri oluşturmaktadır.

Dondurulmuş gıda sanayii

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bengal körfezi ve sayısız nehir ve yerel olarak yapılan balık çiftliklerinde üretilen balık ve su ürünlerini işleyecek tesislere ihtiyaç duyulmaktadır. Balık, Bangladeş'in en önemli ihraç ürünlerinden biridir. Yeterince altyapı ve işleme tesisleri olmamasına rağmen, yıllık ihracatı 500 milyon dolardır. Balık konservesi henüz iç piyasaya girmiş değildir. Marketlerde satılanlar yurt dışından ithal edilen balık konservesidir, Bangladeş'in ihracatının %4.6 sini dondurulmuş gıda, su ürünleri oluşturmaktadır.

Ayrıca Bangladeş'te üretimi için bütün şartlar mevcut olan sucuk, sosis, pastırma ve salam gibi hazır ve dondurulmuş gıda ürünlerinin, üretimi de düşünülebilir. Bangladeş'te büyük baş hayvanlar çok ucuz olup, işgücünün ucuzluğuyla beraber karlı bir piyasa teşkil etmektedir.

Seramik Sanayii

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelişmiş ülkelerde seramik maliyetinin gittikçe artmasının seramik yatırımcısını farklı arayışlara sevk ettiği bilinmektedir. Yoğun insan gücü ve doğalgaz kullanıldığı için, çok uluslu (Noritake, WedgeWood, Lenox) şirketlerinin yüksek teknoloji yatırımı yapmalarına rağmen maliyetleri düşürme konusunda başarılı olamadıkları bilinmektedir.

Bangladeş'in zengin ve ucuz doğalgaz kaynağı ve ucuz insan gücünün bolluğu, bu sektörü yatırımcı için cazip hale getirmiş olup birçok firma fabrikasını kurmaktadır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022. 
  2. ^ Constitution of Bangladesh 30 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Part V, Chapter 1, Article 66.
  3. ^ [1] 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2020". International Monetary Fund. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020. 
  5. ^ "Gini Index". Knoema. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018. 
  6. ^ "Human Development Report 2020". United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015. 
  8. ^ a b David Lewis (2011). Bangladesh: Politics, Economy and Civil Society. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-50257-3. 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2015. 
  9. ^ Annual Tropical Cyclone Report (PDF). Joint Typhoon Warning Center. United States Navy, United States Airforce. 1992. s. 155. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  10. ^ "U.S. Forces Heading Home After Cyclone Mission". Los Angeles Times. Associated Press. 29 Mayıs 1991. ISSN 0458-3035. 15 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2016. 
  11. ^ Pike, John. "Operation Sea Angel / Productive Effort". www.globalsecurity.org. 24 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2018. 
  12. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Burma isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  13. ^ "Background Note: Bangladesh". U.S. Department of State. 25 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023. 
  14. ^ "'Sharing' Ganges Water: Indo-Bangladesh Treaties and International Law | the University Press Limited". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023. 
  15. ^ "Nelson Mandela - Speeches - Address by President Nelson Mandela at a public rally in celebration of the 25th anniversary of the independence of Bangladesh". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  16. ^ "AP". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  17. ^ "Six JMB militants hanged". The Daily Star. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2018. 
  18. ^ "Hasina sworn-in Bangladesh PM for second time". mid-day (İngilizce). 6 Ocak 2009. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2019. 
  19. ^ "Sheikh Hasina: Once Bangladesh's democracy icon, now its 'authoritarian' PM". Al Jazeera (İngilizce). 8 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024. 
  20. ^ "Sheikh Hasina and the Future of Democracy in Bangladesh". TIME (İngilizce). 2 Kasım 2023. 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  21. ^ "Bangladesh's prime minister has plunged her country into authoritarianism". Le Monde (İngilizce). 18 Aralık 2023. 4 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  22. ^ "Bangladesh pushes back at US over visa curbs ahead of election". Financial Times. 8 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  23. ^ Riaz, Ali (29 Nisan 2022). "Bangladesh's Quiet Slide Into Autocracy". Foreign Affairs (İngilizce). ISSN 0015-7120. 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  24. ^ "Bangladesh political rallies spark clashes as election tensions rise". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  25. ^ "In Bangladesh, BNP is Derailing Democracy". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  26. ^ "Bangladesh Rohingya refugee crisis". 25 Mayıs 2022. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023. 
  27. ^ "Pre-Pandemic Level: Poverty set to drop further". The Daily Star. 8 Ekim 2021. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022. 
  28. ^ "What milestones have Bangladesh crossed in 50 years". 26 Mart 2021. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  29. ^ "Bangladesh: Reducing Poverty and Sharing Prosperity". World Bank. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  30. ^ "Bangladesh ranked 41st largest economy in 2019 all over the world". The Daily Star. 8 Ocak 2019. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022. 
  31. ^ a b Sayeed Iftekhar Ahmed (18 Mart 2022). "Where do Bangladesh and Pakistan stand after 50 years of separation?". Scroll.in. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022. 
  32. ^ Sharma, Mihir (31 Mayıs 2021). "South Asia Should Pay Attention to Its Standout Star". Bloomberg News (Opinion). 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022. 
  33. ^ "Grand preparations made for Padma Bridge inauguration". The Daily Star. 24 Haziran 2022. 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022. 
  34. ^ "Bangladesh: Densely-populated Dhaka gets first metro line". BBC News. 28 Aralık 2022. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023. 
  35. ^ ". Spearheading sustainable industries" 18 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dhaka Tribune. 6 August 2023.
  36. ^ "Bangladesh election: PM Sheikh Hasina wins fourth term in controversial vote". 7 Ocak 2024. 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024. 
  37. ^ "PM for joint efforts by all to expedite country's advancement | PM". 17 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024. 
  38. ^ "Bangladesh's prime minister flees country and resigns after deadly protest". Sky News (İngilizce). 5 Ağustos 2024. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  39. ^ "Bangladesh PM has resigned and left country, reports say". The Guardian. 5 Ağustos 2024. 2 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024. 
  40. ^ "Bangladesh PM Sheikh Hasina has resigned and left the country, media reports say". Reuters (İngilizce). 5 Ağustos 2024. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  41. ^ "Bangladesh PM Sheikh Hasina resigns and flees as protesters storm palace". The Straits Times. 5 Ağustos 2024. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  42. ^ "Bangladesh PM Sheikh Hasina has resigned and left the country, media reports say". South China Morning Post. 5 Ağustos 2024. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  43. ^ "Yunus-led interim govt sworn in". 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024. 
  44. ^ Aditi Rajagopal (8 Şubat 2020). "How the World's Largest Delta Might Slowly Go Under Water". Discovery. 8 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020. 
  45. ^ "No Place Like Home – BANGLADESH: LAND OF RIVERS". Environmental Justice Foundation. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020. 
  46. ^ Suvedī, Sūryaprasāda (2005). International watercourses law for the 21st century. Ashgate Publishing. ss. 154-166. ISBN 978-0-7546-4527-6. 
  47. ^ Ali, A. (1996). "Vulnerability of Bangladesh to climate change and sea level rise through tropical cyclones and storm surges". Water, Air, & Soil Pollution. 92 (1–2). ss. 171-179. Bibcode:1996WASP...92..171A. doi:10.1007/BF00175563. 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  48. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; CIA isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  49. ^ "Map of Dinajpur". kantaji.com. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015. 
  50. ^ Alexander, David E. (1999) [1993]. "The Third World". Natural Disasters. Kluwer Academic Publishers. s. 532. ISBN 978-0-412-04751-0. 
  51. ^ "Beset by Bay's Killer Storms, Bangladesh Prepares and Hopes 2 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ". Los Angeles Times. 27 Şubat 2005
  52. ^ "From birth to ban: A history of the plastic shopping bag". UNEP (İngilizce). 25 Nisan 2018. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  53. ^ a b "Bangladesh: largest cities and towns and statistics of their population". world-gazetteer.com. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 

8.Bangladeş'in Siyasi Görünümü / T. C. Dışişleri Bakanlığı 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bangladeş&oldid=34161170" sayfasından alınmıştır