Czerwone Wierchy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz multimedia związane z tematem: Czerwone Wierchy

Zobacz w Wikiźródłach rozdział „Czerwone Wierchy” z „Illustrowanego przewodnika do Tatr, Pienin i Szczawnic”

Czerwone Wierchy (słow. Červené vrchy) – masyw górski znajdujący się w ciągu głównego grzbietu Tatr Zachodnich^[1]. Biegnie nim granica polsko-słowacka. Położony jest nad trzema dolinami walnymi: Cichą, Kościeliską, Doliną Bystrej i ich odnogami: Tomanową, Tomanową Liptowską, Kondratową, Małej Łąki, Miętusią^[2].

Czerwone Wierchy składają się z czterech szczytów. Od zachodu ku wschodowi są to:

• Ciemniak – 2096 m
• Krzesanica – 2122 m
• Małołączniak – 2096 m
• Kopa Kondracka – 2005 m^[2].

Są one rozdzielone trzema przełęczami:

• Mułowa Przełęcz – 2067 m, między Ciemniakiem a Krzesanicą
• Litworowa Przełęcz – 2037 m, między Krzesanicą a Małołączniakiem
• Małołącka Przełęcz – 1924 m, między Małołączniakiem a Kopą Kondracką^[2].

Od Czerwonych Wierchów w północnym kierunku odbiega kilka grani. Są to:

• północna grań Kopy Kondrackiej odgałęziająca się z Kopy Kondrackiej i kulminująca w Giewoncie,
• północno-zachodnia grań Małołączniaka poprzez Czerwony Grzbiet opadająca aż do Małego Regla,
• północna grań Krzesanicy przez Kozi Grzbiet opadająca do Wielkiej Świstówki,
• północno-zachodnia grań Ciemniaka opadająca przez Chudą Turnię i Upłaziańską Kopę do Upłaziańskiego Wierszyka^[3].

Na południową stronę odbiega od Krzesanicy Rozpadła Grań, natomiast z Ciemniaka na zachód: Wysoki i Tomanowy Grzbiet. Na Ciemniaku grań główna zmienia kierunek na południowy i poprzez Stoły opada do Tomanowej Przełęczy^[2].

Budowa Czerwonych Wierchów jest dość zróżnicowana geologicznie. Trzon masywu zbudowany jest ze skał osadowych (wapienie i dolomity środkowego triasu), a wierzchołki przykryte są płaszczem skał krystalicznych (granity i gnejsy)^[1]. Pod szczytami znajdują się kotły lodowcowe. W masywie Czerwonych Wierchów znajduje się wiele jaskiń, w tym największe w Tatrach^[4]:

• Jaskinia Harda
• Jaskinia Marmurowa
• Jaskinia Mała w Mułowej
• Jaskinia Miętusia
• Śnieżna Studnia
• Jaskinia Wielka Śnieżna (otwór Wielka Litworowa)
• Jaskinia Wysoka – Za Siedmiu Progami.

Nazwa Czerwonych Wierchów pochodzi od czerwono-brązowej barwy ich stoków, jaką nadaje im roślina o nazwie sit skucina, która jesienią, a często już w połowie lata przebarwia się na czerwono^[1]. Oprócz niej murawę tworzy boimka dwurzędowa, kosmatka brunatna i inne. W związku z urozmaiconym podłożem geologicznym bardzo różnorodna gatunkowo jest też roślinność Czerwonych Wierchów – rosną tutaj zarówno rośliny wapieniolubne, jak i kwasolubne^[5]. Wśród nich jest wiele gatunków roślin rzadkich, występujących w Polsce tylko w Tatrach i to w niewielu miejscach (m.in. przymiotno węgierskie)^[6].

Po raz pierwszy wysokości szczytów zmierzył barometrycznie w 1838 r. Ludwik Zejszner, on także jako pierwszy opisał ich budowę geologiczną. Bardziej nowoczesne opracowanie tej budowy wykonał później Ferdynand Rabowski. Kompleksowo zbadano i zinwentaryzowano bogatą roślinność w latach 1923–1924. Badanie licznych jaskiń zainicjował w 1912 r. Mariusz Zaruski, schodząc do Jaskini Rozpadłej na głębokość 45 m^[1].

Czerwone Wierchy były dawniej wypasane i to aż pod szczyty, od polskiej strony wchodziły one w skład Hali Mała Łąka, Hali Miętusiej oraz Hali Upłaz^[1].

Z odsłoniętych na całej długości grzbietów i szczytów Czerwonych Wierchów roztaczają się rozległe widoki. Tereny te są stosunkowo łatwo dostępne i w sezonie letnim nie stwarzają dla turysty problemów technicznych. Już Eugeniusz Janota polecał Czerwone Wierchy jako właściwy cel wycieczek dla osób niedoświadczonych lub słabych fizycznie; według legendy Józef Stolarczyk miał przejechać ich granią na rowerze, co wydaje się zupełnie nieprawdopodobne, ponieważ w owych czasach ten sposób komunikacji był jeszcze prawie nieznany, a grań ta jest jednak stanowczo zbyt stroma i byłoby to skrajnie niebezpieczne^[7]. Z punktu widzenia pieszego Czerwone Wierchy są trawiaste, łagodne i zaokrąglone, natomiast poniżej zbocza przeważnie kończą się stromo podciętymi, kilkusetmetrowymi urwiskami, co było przyczyną licznych wypadków wśród turystów^[1][7]. Czerwone Wierchy stanowią zdradliwy teren przede wszystkim zimą oraz przy mgle, gdyż utrata orientacji grozi zabłądzeniem i zwiększa ryzyko wypadku^[4]. Szlak prowadzący granią Czerwonych Wierchów ma kolor czerwony i jest pozbawiony trudności, jakkolwiek lekko eksponowany w rejonie Krzesanicy. Na Czerwone Wierchy prowadzi znaczna liczba szlaków dojściowych: dwa z Doliny Kościeliskiej na Ciemniak (czerwony, zielony), jeden z Przysłopu Miętusiego na Małołączniak (niebieski), jeden z Kondrackiej Przełęczy na Kopę Kondracką (żółty; na Kondracką Przełęcz można dojść z Doliny Małej Łąki lub z Doliny Kondratowej), jeden z Doliny Kondratowej na Przełęcz pod Kopą Kondracką (zielony), jeden z Kasprowego Wierchu na Przełęcz pod Kopą Kondracką (czerwony). Większość spośród tych szlaków dojściowych również jest pozbawiona trudności, ale na szlaku niebieskim na Małołączniak konieczna jest prosta wspinaczka w Kobylarzowym Żlebie (miejsce zabezpieczone łańcuchami). Niewielkie trudności zawiera również zielony szlak z Doliny Kościeliskiej (Czerwony Żleb wypełnia dość sypkie, ziemiste podłoże, mimo to przejście nie sprawia trudności). Jest on również zamknięty zimą ze względu na lawiny.

• Czerwone Wierchy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 841 .
• Plan trasy z Kir na Ciemniak, Krzesanicę, Małołączniak i Kopę Kondracką z powrotem Doliną Kondratową do Kuźnic
• Opisane panoramy z masywu Czerwonych Wierchów