French
DeutschJęzyk gamkonora – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Obszar | wyspa Halmahera (Moluki Północne, Indonezja) | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | 1500 (1987) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | gak | ||
| IETF | gak | ||
| Glottolog | gamk1238 | ||
| Ethnologue | gak | ||
| BPS | 0687 4 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język gamkonora – język zachodniopapuaski używany w prowincji Moluki Północne w Indonezji, przez grupę etniczną Gamkonora. Według danych szacunkowych z 1987 r. posługuje się nim 1500 osób[1]. Należy do grupy języków północnohalmaherskich[2].
Jego użytkownicy zamieszkują kilka wsi (Gamsungi, Gamkonora, Talaga, Tahafo) na północno-zachodnim wybrzeżu wyspy Halmahera (kecamatany Ibu Selatan i Ibu Tengah, kabupaten Halmahera Barat)[1][3]. W regionie panuje wysoki poziom wielojęzyczności. W użyciu są także języki: indonezyjski, lokalny malajski i ternate[4][5]. Pobliskie języki to tabaru, sahu i waioli[5][6]. Część osób ma przynajmniej bierną znajomość języków swoich sąsiadów[5]. W gamkonora zaznaczyły się wpływy leksyki malajskiej, powszechny jest też code switching[7]. Podstawowy szyk zdania SOV został wyparty przez SVO[8].
Bywa klasyfikowany dwojako: jako oddzielny język (w ramach grupy języków sahu)[9] bądź jako dialekt języka sahu[10]. L.E. Visser i C.L. Voorhoeve (1987) zaliczyli gamkonora i waioli do dialektów sahu[1]. Sama społeczność nie używa w odniesieniu do swojego języka nazwy „sahu”[11] i jest uważana za grupę odrębną od Sahu (Pa’disua i Tala’i)[12]. Na odrębność gamkonora, zarówno od sahu, jak i waioli, wskazali C.E. Grimes i B.D. Grimes (1984/1994)[9][13]. W publikacji Peta Bahasa gamkonora wymieniono pośród dialektów języka ternate[14].
Jest bliski leksykalnie językowi waioli[2]. John Bowden informuje, że lokalne rozróżnienie między gamkonora a waioli sprowadza się do czynników religijnych (Gamkonora to muzułmanie, a Waioli to chrześcijanie). W publikacji Ethnologue wyróżniono jednak dwa oddzielne języki waioli i gamkonora, zgodnie z identyfikacją samych użytkowników[15]. W języku gamkonora zidentyfikowano dwa dialekty (dialekt wsi Gamkonora, Talaga i Tahafo oraz dialekt wsi Gamsungi), drugi z nich jest szczególnie bliski waioli[16].
Jest zagrożony wymarciem[17]. Do lat 80. XX w. pozostawał preferowanym środkiem komunikacji. Od pocz. XXI w. zaczął być wypierany przez malajski, który wkracza również do sfery kontaktów domowych; umocniła się też pozycja języka narodowego (szerzonego od 1950 r.)[18]. Dokumentacją języka gamkonora zajmował się John Bowden wraz z badaczami z Indonezyjskiego Instytutu Nauk[19][20]. Powstał skrótowy słownik: Kamus kecil Gamkonora-Indonesia-Inggris (2014)[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Visser i Voorhoeve 1987 ↓, s. 7.
- ↑ a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Gamkonora, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-07] (ang.).
- ↑ Kleden Probonegoro i Imelda 2017 ↓, s. 61.
- ↑ Kleden Probonegoro i Imelda 2017 ↓.
- ↑ a b c Tondo 2010 ↓, s. 105.
- ↑ Barbara F. Grimes, Richard S. Pittman, Joseph Evans Grimes: Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 12. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1992, s. 598. ISBN 978-0-88312-815-2. OCLC 27019605. (ang.).
- ↑ Kleden Probonegoro i Imelda 2017 ↓, s. 60.
- ↑ Bowden 2013 ↓, s. 86.
- ↑ a b Grimes i Grimes 1994 ↓, s. 51.
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 577.
- ↑ Leontine E. Visser: My Rice Field is My Child: Social and Territorial Aspects of Swidden Cultivation in Sahu, Eastern Indonesia. Dordrecht: Foris Publications, 1989, s. xi, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 136. ISBN 90-6765-449-3. OCLC 940167885. Cytat: Voorhoeve’s recent analysis (1987) identifies five dialects of the Sahu language: Waioli, Tala’i, Pa’disua, Gamkonora, and Ibu. Locally, only the people in the interior of the subdistrict of Sahu, that is, the speakers of the Tala’i and Pa’disua dialects, use the name Sahu to refer to their language. (ang.).
- ↑ Kirsten Jäger: Das Sultanat Jailolo: Die Revitalisierung von „traditionellen” politischen Gemeinwesen in Indonesien. Berlin: LIT Verlag, 2018, s. 62, seria: Comparative Anthropological Studies in Society, Cosmology and Politics 11. ISBN 978-3-643-13325-0. OCLC 1029023314. [dostęp 2023-01-24]. (niem.).
- ↑ Imelda 2010 ↓, s. 84.
- ↑ Bahasa Ternate. [w:] Peta Bahasa [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. [dostęp 2020-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-19)]. (indonez.).
- ↑ John Bowden, Emic and etic classifications of languages in the North Maluku region [online], Workshop on the Languages of Papua 3, 20–24 January 2014, Manokwari, West Papua, Indonesia [zarchiwizowane z adresu 2019-10-20] (ang.).
- ↑ Kleden i Imelda 2011 ↓, s. 105–106.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Gamkonora, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2023-01-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Kleden Probonegoro i Imelda 2017 ↓, s. 62–63.
- ↑ Introducing New Staff 42. Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa. [dostęp 2020-01-13]. (ang.).
- ↑ Introduction: the Gamkonora language of northwest Halmahera. Center for Language resource and information of indigenous languages in and around Indonesia. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- ↑ Imelda, John Bowden: Kamus kecil Gamkonora-Indonesia-Inggris. Jakarta Selatan: Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, 2014. OCLC 936358853. [dostęp 2022-09-23]. (indonez. • ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- F. John Bowden: Notes on the grammar of Gamkonora. W: Ninuk Kleden-Probonegoro, Imelda, F. John Bowden: Perencanaan bahasa Gamkonora berbasis ekologi bahasa. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI) & Gading Inti Prima, 2013, s. 81–100. ISBN 978-602-221-229-4. OCLC 915332639. (indonez.).
- Charles E. Grimes, Barbara D. Grimes: Languages of the North Moluccas: a preliminary lexicostatistic classification. W: E.K.M. Masinambow (red.): Maluku dan Irian Jaya. Jakarta: Lembaga Ekonomi dan Kemasyarakatan Nasional, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (LEKNAS-LIPI), 1994, s. 35–63, seria: Buletin LEKNAS III.1. OCLC 54222413. (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. (ang.).
- Imelda: Gamkonora: bahasa dan dialek. W: Ninuk Kleden Probonegoro, Sutamat Arybowo, Imelda, Fanny Henry Tondo: Studi awal bahasa & kebudayaan Gamkonora: ekologi bahasa di wilayah pesisir dan pedalaman. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2010, s. 77–96. ISBN 978-979-799-583-6. OCLC 714113574. (indonez.).
- Ninuk Kleden, Imelda. Gamkonora Dan Waioli: Bahasa Dalam Konstruksi Identitas Etnik. „Masyarakat Indonesia”. 37 (1), s. 81–114, 2011. ISSN 0125-9989. OCLC 824704070. [dostęp 2023-12-15]. (indonez.).
- Ninuk Kleden Probonegoro, Imelda. Regional Shift to Bahasa Indonesia: Old Vernacular in a New Identity. „Journal of Indonesian Social Sciences and Humanities”. 5 (1), s. 53–66, 2017. DOI: 10.14203/jissh.v5i1.29. ISSN 2656-7512. OCLC 8299650475. [dostęp 2022-08-08]. [zarchiwizowane z adresu 2022-06-22]. (ang.).
- Fanny Henry Tondo: Posisi bahasa Gamkonora di antara bahasa-bahasa lain: kajian pemakaian bahasa. W: Ninuk Kleden Probonegoro, Sutamat Arybowo, Imelda, Fanny Henry Tondo: Studi awal bahasa & kebudayaan Gamkonora: ekologi bahasa di wilayah pesisir dan pedalaman. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2010, s. 97–122. ISBN 978-979-799-583-6. OCLC 714113574. (indonez.).
- Leontine E. Visser, Clemens L. Voorhoeve: Sahu-Indonesian-English dictionary and Sahu grammar sketch. Dordrecht: Foris Publications, 1987, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 126. DOI: 10.1163/9789004487574. ISBN 978-90-04-48757-4. ISBN 90-6765-222-9. OCLC 17209362. (ang.).