Język staroperski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Język staroperski
Obszar

Starożytny Iran

Klasyfikacja genetyczna
Kody języka
ISO 639-2 peo
ISO 639-3 peo
IETF peo
Glottolog oldp1254
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język staroperski – wymarły język irański, wraz z awestyjskim i medyjskim, używany w okresie staroirańskim[1].

Korpus języka staroperskiego zawiera głównie napisy na glinianych tabliczkach z Persji z okresu od ok. 600 p.n.e. do 300 p.n.e. Zapiski w języku staroperskim znalezione zostały również w dzisiejszym Iraku, Turcji i Egipcie[2]. Najważniejszym z nich jest inskrypcja z Behistun.

Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaczęto posługiwać się staroperskim. Zgodnie z założeniami historyków, językiem staroperskim posługiwało się plemię Parsuwaszy, które na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. dotarło na Płaskowyż Irański, a następnie przemieściło się na teren obecnej prowincji Fars. Język ten stał się oficjalnym językiem dynastii Achemenidów. Źródła asyryjskie z IX wieku p.n.e., choć stanowią najwcześniejszą dokumentację perskiej i medyjskiej obecności na Płaskowyżu Irańskim i dostarczają wiele informacji nt. chronologii, przedstawiają jednak rozmieszczenie geograficzne starożytnych Persów jedynie ogólnikowo. Gdy Parsuwasze pojawiają się po raz pierwszy w dokumentach z czasów Salmanasara III, umiejscowieni są w okolicach jeziora Urmia. Dokładna tożsamość plemienia Parsuwaszy nie została jeszcze określona, ale z lingwistycznego punktu widzenia wyraz ten odpowiada staroperskiemu wyrazowi pārsa, wywodzącemu się z wcześniejszego *pārćwa[3]. Ponieważ staroperski zawiera wiele zapożyczeń z innego staroirańskiego języka, medyjskiego, jest prawdopodobne że staroperskim posługiwano się przed czasami Achemenidów i przez większość pierwszej połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e.[4]

Porównanie z nowoperskim[potrzebny przypis]

[edytuj | edytuj kod]
Indoirański Staroperski Średnioperski Nowoperski Polski
*asuras mazdhās Ahura mazda Ohrmazd Ormazd اورمزد Ahura Mazda
*aśwas aspa asp asb اسب/asp اسپ koń
*kāma kāma kām kâm کام pożytek
*daiwas daiva dēw div دیو dziwo, demon
drayah drayā daryâ دریا morze
*źhasta- dasta dastag dast دست ręka
*bhāgī bādzi bādz bâj باج/ bâž باژ bogactwo
*bhrātr- brātar brâdar barâdar برادر brat
*bhūmiš būmi būm bum بوم region, kraina
*martya martiya mard mard مرد mężczyzna
*māsa māha māh mâh ماه miesiąc, księżyc
*vāsara vāhara wahār bahâr بهار wiosna
stūnā stūn sotun ستون podstawa, kolumna
šijāta šād šâd شاد szczęśliwy
*ṛtam arta ard ord ارد porządek, prawda
*drauźh- drudz drugh doruɣ دروغ kłamstwo

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 125, ISBN 83-01-03352-5, OCLC 17446920 (pol.).
  2. Roland G. Kent, Old Persian, 1953 (ang.)
  3. Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 1. Earliest evidence (ang.)
  4. Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 2. Documentation (ang.)

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]