John Adams – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy 2. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Zobacz też: jego syna J.Q. Adamsa, 6. prezydenta USA oraz inne osoby o tym nazwisku.

John Adams

Portret Adamsa, autorstwa Gilberta Stuarta
Data i miejsce urodzenia	30 października 1735 Braintree
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1826 Quincy
2. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 4 marca 1797 do 4 marca 1801
Przynależność polityczna	Partia Federalistyczna
Pierwsza dama	Abigail Smith
Wiceprezydent	Thomas Jefferson
Poprzednik	George Washington
Następca	Thomas Jefferson
1. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 21 kwietnia 1789 do 4 marca 1797
Poprzednik	brak
Następca	Thomas Jefferson
Ambasador Stanów Zjednoczonych w Wielkiej Brytanii
Okres	od 19 kwietnia 1782 do 20 lutego 1788
Poprzednik	brak
Następca	Thomas Pinckney
Ambasador Stanów Zjednoczonych w Holandii
Okres	od 19 kwietnia 1782 do 30 marca 1788
Poprzednik	brak
Następca	Charles W.F Dumas
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

John Adams Jr. (ur. 30 października^[a] 1735 w Braintree, zm. 4 lipca 1826 w Quincy) – amerykański politolog, dyplomata i polityk, 1. wiceprezydent (1789-1797), a następnie 2. prezydent Stanów Zjednoczonych (1797–1801), ojciec Johna Quincy’ego Adamsa, 6. prezydenta (1825–1829).

John Adams jr. urodził się 30 października (według niektórych biografii 19 października) 1735 w Braintree (obecnie Quincy w stanie Massachusetts) w średnio zamożnej rodzinie farmera^[1]. Był najstarszym z trzech synów Johna Sr. i Susanny Boylston Adams. Jego pradziadek Henry Adams przybył do Stanów Zjednoczonych wraz z żoną Edith i dziewięciorgiem dzieci; emigrowali z Barton St David w angielskim hrabstwie Somerset.

Rodzice Adamsa, chcąc dać mu wykształcenie zadecydowali, że ma on zostać pastorem^[2]. Młodzieniec jednak odmówił i postanowił szkolić się na Uniwersytecie Harvarda, na który wstąpił w 1751 roku^[2]. Po czterech latach uzyskał stopień bakałarza, a po siedmiu magisterium^[2].

Jeszcze w 1755 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel, jednak była ona męcząca, więc po uzyskaniu stopnia magistra rozpoczął praktykę adwokacką^[2]. Początkowo działalność prawnicza nie wiodła mu się najlepiej, jednak działania na rzecz społeczności lokalnej przysporzyły mu popularności i klientów^[3]. 5 marca 1770 doszło do tzw. masakry bostońskiej, podczas której żołnierze brytyjscy strzelali do kolonistów, zginęło pięć osób^[3]. Pomimo że żaden adwokat nie chciał podjąć się obrony Anglików, John Adams zgodził się ich reprezentować i uzyskał wyroki uniewinniające dla dowódcy Thomasa Prestona i dla większości jego oddziału (dwóm żołnierzom wymierzono niewielkie kary)^[3].

Także w 1770 roku został wybrany do stanowej legislatury Massachusetts^[3]. Jednak zwycięstwo w procesie przeciw żołnierzom zamieszanym w masakrę bostońską sprawiło, że przyszły prezydent zaczął być izolowany, a gdzieniegdzie nazywany wręcz „zdrajcą”, który popiera rojalistów^[4]. Taka postawa środowiska i opinii publicznej spowodowała, że Adams opuścił Boston i na dwa i pół roku rozstał się z polityką^[4]. Wiosną 1773 roku, Adams ponownie został wybrany do legislatury stanowej, lecz jego kandydatura została zawetowana przez gubernatora kolonii^[4]. Pół roku później, doszło do tzw. herbatki bostońskiej, którą poparł Adams, w wyniku czego patrioci ponownie obdarzyli go zaufaniem^[4]. W 1774 został delegatem swojej kolonii do 1. Kongresu Kontynentalnego, a w 1775 do 2. Kongresu^[5]. W obu kadencjach brał aktywny udział w pracach parlamentu: zgłosił kompromisową kandydaturę George’a Washingtona na dowódcę Armii Kontynentalnej, a następnie został wybrany na członka pięcioosobowej grupy, mającej opracować projekt Deklaracji Niepodległości^[5]. Już wówczas Adams był zdecydowanym zwolennikiem oderwania Kolonii od Wielkiej Brytanii i utworzenia niepodległego państwa z silnym rządem federalnym^[5].

W 1778 Adams został skierowany do Paryża, by wspomóc tamtejszego posła Benjamina Franklina^[6]. Ponieważ współpraca z ambasadorem, a także z ministrem spraw zagranicznych Charles'em de Vergennesem się nie układała, już po roku Adams został odwołany^[6]. Powrócił jeszcze do Francji, by 30 listopada 1782 podpisać tymczasowy traktat pokojowy^[6]. W konsekwencji tego wydarzenia 3 stycznia 1783 roku podpisano także traktat amerykańsko-brytyjski^[6]. Te sukcesy sprawiły, że Kongres Kontynentalny upoważnił przyszłego prezydenta do podpisania traktatu o przyjaźni i handlu z dowolnym państwem europejskim (choć udało się to osiągnąć tylko z Prusami)^[7].

Pod koniec 1780 roku mianowano Adamsa posłem pełnomocnym w Hadze^[6]. Dzięki temu zabiegowi udało się wynegocjować układ o przyjaźni i handlu oraz pożyczkę dla młodych Stanów Zjednoczonych^[6].

24 lutego 1785 Adams został mianowany posłem amerykańskim w Londynie, jako pierwszy w historii^[7]. Po przybyciu na miejsce, w maju, został umiarkowanie ciepło przyjęty przez króla Jerzego III, lecz niechęć prasy i brytyjskiej opinii publicznej była dla niego zauważalna na każdym kroku^[8]. Niechęć ze strony korony brytyjskiej uniemożliwiła posłowi zrealizowanie założeń traktatu pokojowego i rozwiązanie problemów, jak spory graniczne czy długi z okresu kolonialnego^[8]. Z tego też powodu w 1788 Adams poprosił o odwołanie go z misji dyplomatycznej i w kwietniu powrócił do Stanów Zjednoczonych^[8].

W wyborach prezydenckich w 1789 roku zdobył 34 głosy Kolegium Elektorskiego^[9]. Był to drugi wynik, a więc zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami Konstytucji został wybrany wiceprezydentem^[9]. Jego rola ograniczała się w zasadzie jedynie do przewodniczenia Senatowi^[9].

W wyborach prezydenckich w 1792 roku ponownie startował na wiceprezydenta (gdyż w następnych wyborach chciał się ubiegać o prezydenturę) i został wybrany^[9]. W drugiej kadencji jego rola była jeszcze bardziej marginalna^[9]. Charakterystyczną cechą etykiety Adamsa, jako wiceprezydenta, było przywiązywanie uwagi do drobiazgów i ceremoniału, co było przez ówczesnych uważane za nadmierny formalizm^[9].

Podczas wyborów prezydenckich w 1796 roku, znacznie większe znaczenie miały partie polityczne, niż w poprzednich głosowaniach^[9]. Kandydatami Federalistów byli John Adams i Thomas Pinckney, natomiast Demokratyczni Republikanie wystawili Thomasa Jeffersona i Aarona Burra^[9]. W głosowaniu Kolegium Elektorskiego zwyciężył Adams, uzyskując 71 głosów (potrzeba było 70), a drugie miejsce zajął Jefferson (obejmując urząd wiceprezydenta)^[9].

Już na samym początku zaczęły się ujawniać antagonizmy pomiędzy oboma politykami^[10]. Kiedy antagonizmy francusko-amerykańskie przybrały na sile, prezydent uczynił afront wiceprezydentowi, wyłączając go z obrad gabinetu przy sprawach wagi państwowej^[10]. Pod koniec kadencji Jefferson i Adams praktycznie wcale ze sobą nie rozmawiali^[11]. Sytuacja we własnej partii prezydenta nie była lepsza – lider Federalistów Alexander Hamilton, nie będąc przekonanym o lojalności Adamsa, niechętnie szedł z nim na kompromis, co poskutkowało chłodną reakcją Adamsa i konfliktem między nim a Hamiltonem^[11]. Według historyków, spór ten zapoczątkował i walnie przyczynił się do rozpadu stronnictwa federalistycznego^[11].

Głównym problemem gabinetu Adamsa było zagrożenie wojną pomiędzy Francją a USA^[11]. Prezydent nie sympatyzował z Francją, ale wbrew swojemu stronnictwu, nie był także zwolennikiem Anglii^[11]. Adams podjął dwie próby poprawy stosunków dyplomatycznych: najpierw wysłał z misją dyplomatyczną Charlesa Pinckneya (który nie został przyjęty), a następnie powołał trzyosobową komisję negocjacyjną, w skład której weszli Pinckney, John Marshall i Elbridge Gerry^[11]. Zostali oni zatrzymani przez Francuzów, natomiast wkrótce potem do USA przybyli trzej mężczyźni, podający się za wysłanników francuskiego ministra spraw zagranicznych Charles’a de Talleyranda^[11]. Zażądali oni od rządu amerykańskiego łapówki w wysokości 1,2 miliona liwrów oraz 32 milionów florenów pożyczki na cele militarne^[12]. Po odmowie Amerykanów, prezydent zaniechał dalszych rozmów z Francją, a cała sytuacja została nagłośniona przez Federalistów w 1798 roku i nazwana „aferą XYZ”^[12]. W obliczu takich działań, w połowie 1798 roku, Kongres podjął uchwały o zawieszeniu stosunków handlowych z Francją i anulowaniu traktatów amerykańsko-francuskich z 1778 roku^[12]. Z czasem, wobec bardziej pojednawczej postawy ministra Talleyranda, który nie chciał otwartej wojny ze Stanami Zjednoczonymi, Adams w dorocznym przemówieniu przez Kongresem (z 1798 roku), zaznaczył, że nie zamyka możliwości rozmów z Francją^[13]. W 1799 roku do Paryża udał się prywatnie George Logan, by przeprowadzić rozmowy pokojowe^[13]. Takie działanie nie spodobało się federalistom, którzy przeforsowali ustawę, zakazującą angażowania się osób prywatnych do spraw międzynarodowych (Ustawa Logana)^[13]. Na podstawie raportów synów prezydenta Johna Quincy’ego i Thomasa Boylstona, John Adams postanowił mianować Williama Vansa Murraya delegatem do rozmów pokojowych z Francją^[14]. Trzyosobowa grupa negocjatorów dotarła do Paryża w marcu 1800 roku i po siedmiomiesięcznych rozmowach, 30 września 1800 udało się zawrzeć porozumienie^[15].

Miesiąc po tych wydarzeniach, 1 listopada 1800 roku John Adams spędził pierwszą noc w nowej rezydencji amerykańskich prezydentów – Białym Domu w nowej stolicy USA – Waszyngtonie^[16]. Wypowiedział wówczas zdanie, które Franklin Delano Roosevelt nakazał wyryć nad kominkiem w oficjalnej jadalni Białego Domu^[16]:

Planował pozostać na urzędzie prezydenta na drugą kadencję^[16]. Pomimo że wyrzucił z rządu dwóch sprzymierzeńców Hamiltona, uzyskał poparcie Partii Federalistycznej i wraz z Charlesem Pinckneyem ponownie kandydował w wyborach w roku 1800^[16]. W czasie kampanii był jednak ostro atakowany za politykę wobec Francji – Federaliści zarzucali mu niewypowiedzenie wojny, natomiast Demokratyczni Republikanie – pogorszenie stosunków z Francją^[17]. Ponadto Adams był podejrzewany o sympatyzowanie z monarchistami^[17]. Z tych powodów, w głosowaniu Kolegium Elektorskiego uzyskał 65 głosów i zajął trzecie miejsce, a prezydentem został jego główny polityczny antagonista Thomas Jefferson^[16]. Ostatnią decyzją jaką podjął Adams, będąc prezydentem było podpisanie nominacji dla Johna Marshalla jako nowego prezesa Sądu Najwyższego, który pełnił tę funkcję przez 35 lat^[16].

Głównym sukcesem Adamsa było niedoprowadzenie do wojny z Francją, a także powstrzymanie konfliktów wewnętrznych^[16].

Prezydent Adams przywiązywał dużą rolę do rozwoju Marynarki Wojennej USA. 30 kwietnia 1798 utworzono Departament Marynarki Wojennej. 21 listopada 1800 odbyło się pierwsze posiedzenie Kongresu USA w nowo wybudowanym budynku Kapitolu, a następnego dnia prezydent Adams wygłosił pierwsze przemówienie w tym budynku.

13 lutego 1801 Kongres przyjął ustawę rozbudowującą system sądowniczy Stanów Zjednoczonych, który przewidywał powołanie 18 nowych sędziów federalnych. John Adams podpisał nominacje w ostatnim dniu urzędowania, lecz Jefferson unieważnił je 22 kwietnia 1802.

John Adams nominował trzech sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych (w tym jednego prezesa Sądu):

• (11) Bushrod Washington (4 lutego 1799)
• (12) Alfred Moore (21 kwietnia 1800)
• (13) John Marshall (4 lutego 1801) – 4. Prezes

Po opuszczeniu Białego Domu, Adams nie pojawił się na zaprzysiężeniu Jeffersona i powrócił do rodzinnego Braintree, gdzie zajął się czytaniem książek i pisaniem autobiografii^[18]. Pomimo tego, że pozostawał z dala od polityki, angażował się w publicystykę polityczną, a w 1820 roku został nawet wybrany na przewodniczącego konwencji stanowej Massachusetts^[18]. Ze względu na wiek i stan zdrowia odmówił objęcia funkcji^[18].

W międzyczasie nawiązał także korespondencję ze swoim dawnym antagonistą, Thomasem Jeffersonem, którą zapoczątkował list z 1812 roku, z życzeniami noworocznymi, podpisany jako „Przyjaciel”^[18]. Zrządzeniem losu, obaj zmarli tego samego dnia – 4 lipca 1826 roku, w 50. rocznicę sygnowania Deklaracji Niepodległości^[19]. Adams został pochowany w First Unitarian Church w rodzinnym Brainstree^[18]. W tym samym miejscu pochowany jest jego syn John Quincy Adams, 6. prezydent USA oraz żony obydwu.

W młodości John Adams często się zakochiwał^[20]. Oświadczył się o dziewięć lat od siebie młodszej córce pastora, Abigail Smith, którą poślubił w 1764 roku^[20]. Adamsowie mieli trzech synów i dwie córki^[20]. Jeden z jego synów John Quincy Adams, został wybrany 6. prezydentem USA^[20]. Zdaniem historyków, Abigail Adams była kobietą wykształconą, mądrą i wywarła ona duży wpływ na politykę prowadzoną przez jej męża^[20].

John Adams jako najstarszy syn miał być przeznaczony do kariery duchownej i zostać pastorem^[2]. Jednak nie był on osobą zaangażowaną religijnie^[2]. Według biografów, jego światopogląd mógł być bliski deizmu, podobnie jak Benjamina Franklina^[2].

• John Adams (miniserial)
• Ojcowie założyciele Stanów Zjednoczonych

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• John Adams. Biały Dom. [dostęp 2015-02-19]. (ang.).
• John Adams, 1st Vice President (1789-1797). Senat USA. [dostęp 2015-02-19]. (ang.).