Maryland – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy stanu. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Maryland

State of Maryland

stan
7. stan od 28 kwietnia 1788
Pieczęć Flaga
Dewiza: Fatti maschii, parole femine
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Annapolis
Kod ISO 3166-2	US-MD
Gubernator	Wes Moore (D)
Powierzchnia	32 131 km²[1]
Populacja (2020) • liczba ludności	6 177 224[2]
• gęstość	244 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00 UTC-04:00
Języki urzędowe	de iure brak de facto angielski
Położenie na mapie USA
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Maryland (wymowa:/ˈmɛrələnd/^ⓘwymowa:/ˈmɛrələnd/) – stan Stanów Zjednoczonych na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego.

Jest jednym z 13 stanów założycielskich. Od południa graniczy z Dystryktem Kolumbii, Wirginią i Wirginią Zachodnią, od wschodu z Delaware, a od północy z Pensylwanią.

Zatoka Chesapeake dzieli stan na dwie części – wschodnią – nizinną i zachodnią – wyżynną, łagodnie wznoszącą się w kierunku Appalachów.

Stan zajmuje powierzchnię całkowitą 32 133,15 km², z czego 25 314,08 km² to powierzchnia lądowa, a 6819,07 km² (21,2%) stanowią wody śródlądowe. Najwyższym wzniesieniem w stanie jest szczyt Hoye Crest na górze Backbone Mountain w hrabstwie Garrett, o wysokości 1024 m n.p.m. Najniższy punkt lądowy stanu położony jest na poziomie morza na brzegach zatoki Chesapeake oraz Oceanu Atlantyckiego. Najniższy punkt w granicach administracyjnych stanu położony jest na dnie zatoki Chesapeake, około 53 m pod poziomem morza, około 1,6 km na południowy zachód od południowego brzegu wyspy Kent w hrabstwie Queen Anne’s i określany jako Bloody Point Hole^[3].

Topografia stanu Maryland jest zróżnicowana, dlatego czasami stan określa się mianem „Ameryki w miniaturze”^[4]. Stan posiada linię brzegową o długości około 12 420 km, z czego 11 175 km to linia brzegowa zatoki Chesapeake^[5]. Wschodnia część stanu ma charakter nizinny i położona jest na półwyspie Delmarva, wchodzącym w skład Niziny Atlantyckiej. Środkowa część stanu leży na obszarze wyżyny Piedmont, zaś na zachodzie znajdują się pasma górskie Pasma Błękitnego oraz gór Allegheny, wchodzących w skład systemu górskiego Appalachów.

Główne rzeki stanu to Patapsco, Patuxent, Potomak oraz Susquehanna.

W Maryland nie istnieje ani jedno naturalne jezioro, ponieważ procesy geologiczne w tym stanie nie sprzyjały powstawaniu jezior. Jako że lodowce nie występowały na tym obszarze podczas ostatniej epoki lodowcowej, w Maryland nie ma jezior polodowcowych. Wszystkie istniejące obecnie zbiorniki wodne w Maryland zostały stworzone sztucznie przez człowieka poprzez zatamowanie rzek. Choć niektóre z nich nazywane są jeziorami, jak na przykład jezioro Deep Creek Lake czy jezioro Lake Habeeb, to wszystkie są zbiornikami retencyjnymi. Największymi zbiornikami wodnymi w stanie są rezerwuar Conowingo Reservoir na rzece Susquehanna o powierzchni 34,65 km² i pojemności ponad 382 mln m³ oraz Deep Creek Lake o powierzchni 15,78 km² i pojemności ponad 127 mln m³. Poniższe zestawienie obejmuje zbiorniki wodne w Maryland o powierzchni ponad 3 km²^[6].

 Osobny artykuł: Lista parków stanowych w stanie Maryland.

W Maryland znajduje się 45 parków stanowych, z których największy, park stanowy Gunpowder Falls w hrabstwie Baltimore, zajmuje powierzchnię 74,87 km².

Na terenie stanu Maryland znajduje się 157 miast (city lub town) i wsi (village), w tym jedno o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 23 powyżej 10 000 mieszkańców, a 97 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)^[7].

Baltimore

Frederick

Gaithersburg

Rockville

Bowie

Hagerstown

Annapolis

College Park

Salisbury

Laurel

Greenbelt

Hyattsville

Westminster

Największe miasta w stanie Maryland, powyżej 20 000 mieszkańców (2022)^[7]

Lista miast zamieszkanych przez 2000 lub więcej osób (2022 r.)^[7]:

Wschodnia część Marylandu znajduje się w klimacie wilgotnym subtropikalnym (Cfa w Klasyfikacji klimatów Köppena), natomiast w jego zachodniej części występuje klimat oceaniczny (Cfb w Klasyfikacji klimatów Köppena)^[8].

Według szacunków United States Census Bureau, ludność stanu Maryland w roku 2020 wynosiła 6 177 224^[2]. Liczba ludności rośnie: w 2010 roku wynosiła 5 773 552^[9], a w 2000 roku 5 296 486 mieszkańców^[10].

 Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie Maryland.

Stan Maryland podzielony jest na 23 hrabstwa oraz miasto Baltimore, które zostało wyodrębnione w 1851 roku z hrabstwa Baltimore i posiada status równoważny hrabstwu, nie wchodząc w skład żadnego z nich. Największym hrabstwem pod względem liczby ludności jest hrabstwo Montgomery, a największym hrabstwem pod względem powierzchni lądowej jest hrabstwo Frederick.

Pierwsi ludzie przybyli na tereny obecnego Maryland około 10 tysięcy lat p.n.e. wraz z zakończeniem ostatniej epoki lodowcowej. Głównym źródłem pożywienia plemion koczowniczych zamieszkujących te tereny około 1500 lat p.n.e. były ostrygi. Pierwsze indiańskie przedmioty gliniane pochodzą z okresu około 1000 lat p.n.e. Około roku 800 n.e. Indianie udomowili pierwsze rośliny, a do polowań na zwierzęta zaczęli korzystać z łuków i włóczni. Ślady pierwszych stałych indiańskich wiosek pochodzą z XII wieku.

Pierwszym znanym Europejczykiem u brzegów Maryland był pływający pod banderą angielską wenecki żeglarz John Cabot, który w 1498 roku dotarł do wybrzeży obecnego hrabstwa Worcester. W 1524 roku włoski podróżnik Giovanni da Verrazzano wpłynął do zatoki Chesapeake. Dokładniejszej eksploracji zatoki dokonał w 1572 roku hiszpański gubernator kolonii Floryda, Pedro Menéndez de Avilés. W 1608 roku zatokę zbadał również angielski kolonizator z pobliskiego Jamestown, John Smith. Pierwsze przedmioty europejskie w Maryland w kontekście archeologicznym pochodzą z lat 20. XVII wieku.

 Osobny artykuł: Prowincja Maryland.

Prowincja oficjalnie powstała 20 czerwca 1632 roku, gdy król Anglii Karol I Stuart nadał ją baronowi Baltimore, Cæciliusowi Calvertowi. Nazwa „Maryland” została nadana na cześć Henrietty Marii Burbon, żony króla Karola, kiedy 25 marca 1634 roku przybyli tu pierwsi koloniści^[11]. W 1649 roku uchwalono akt o tolerancji religijnej wprowadzający równość praw dla wszystkich chrześcijan.

• 28 kwietnia 1778 roku – Ratyfikowanie Konstytucji.
• 1791 rok – Maryland odstąpił część swojego terytorium w celu utworzenia stołecznego Dystryktu Kolumbii.
• 1814 rok – Wojska brytyjskie pokonały oddziały amerykańskie w bitwie o Bladensburg.
• 1861–1865 – wojna secesyjna. Mimo że był to stan niewolniczy, Maryland pozostał wierny Unii.
• 1919–1933 – Maryland przeciwstawił się wprowadzeniu prohibicji.

Dane z 2014 r.^[12]:

• protestanci – 52%:
  • baptyści – 15%,
  • metodyści – 8%,
  • bezdenominacyjni – 7%,
  • zielonoświątkowcy – 5%,
  • pozostali – 17% (głównie: luteranie, anglikanie, kalwini, adwentyści dnia siódmego, uświęceniowcy, campbellici i anabaptyści),
• brak religii – 23% (w tym: 3% agnostycy i 3% ateiści),
• katolicy – 15%,
• żydzi – 3%,
• mormoni – 1%,
• muzułmanie – 1%,
• pozostałe religie – 5% (w tym: prawosławni, hinduiści, buddyści, świadkowie Jehowy, unitarianie uniwersaliści i bahaiści^[13]).

• Rolnictwo:
  • uprawa kukurydzy, soi, oraz roślin szklarniowych.
  • hodowla drobiu
• Przemysł:
  • elektrotechniczny, elektroniczny, spożywczy, chemiczny.

• University of Maryland, Baltimore
• University of Maryland, College Park
• Johns Hopkins University

• Dewiza: Fatti Maschii, Parole Femine (wł.) Czyny mężów, słowa niewiast.
• Symbole: kacyk (ptak), dąb biały, rudbekia

• Maryland Geological Survey (ang.)
• U.S. Census Bureau (ang.)
• Historical Chronology Maryland State Archives (ang.)