Nabój – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy amunicji. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Nabój (daw. patron) – jednostka amunicji zawierająca w jednym pakiecie wszystkie elementy niezbędne do nadania wystrzeliwanemu z broni palnej pociskowi energii kinetycznej lub do wytworzenia eksplozji^[1][2].

W skład naboju wchodzą^[1][3]:

• spłonka lub zapłonnik
• ładunek wybuchowy (najczęściej jako ładunek miotający)
• pocisk lub pociski
• łuska lub inny rodzaj osłony mieszczący w sobie większość lub (w przypadku nabojów zespolonych) wszystkie elementy naboju

W najogólniejszym ujęciu naboje dzieli się na^[4][3]:

• naboje zespolone (scalone) w których wszystkie elementy pakietu stanowią integralną całość ładowaną do broni (współcześnie najpopularniejsze)
• naboje rozdzielnego ładowania w których elementy pakietu umieszczane są w broni osobno (popularne do II połowy XIX w., współcześnie wykorzystywane niekiedy jeszcze w działach dużego kalibru – tzw. naboje składane)

Ze względu na przeznaczenie do typu broni wyróżnia się^[4][3]:

• naboje strzeleckie
  • pistoletowe
  • rewolwerowe
  • pośrednie
  • karabinowe
• naboje artyleryjskie (działowe)
  • naboje moździerzowe

Ze względu na specjalne przeznaczenie i budowę^[4][3]:

• naboje saperskie
• naboje sportowe
• naboje bojowe
• naboje myśliwskie
  • kulowe
  • śrutowe
• naboje ćwiczebne
  • ślepe
• naboje szkolne
• naboje treningowe
• naboje sygnałowe
• naboje smugowe
• naboje kontrolno pomiarowe
• naboje bezłuskowe

Ponadto naboje ze względu na sposób zapłonu ładunku miotającego dzieli się na^[4][3]:

• naboje trzpieniowe
• naboje bocznego zapłonu
• naboje centralnego zapłonu

• 
  Nabój rozdzielnego ładowania (patron)
• 
  Nabój zespolony w łusce papierowej
• 
  Nabój zespolony w łusce metalowej
• 
  Nabój śrutowy
• 
  Nabój szkolny
• 
  Naboje ślepe
• 
  Naboje artyleryjskie
• 
  Artyleryjski nabój składany
• 
  Nabój bezłuskowy rozłożony na części

Pierwotnie ładowanie broni palnej było procesem bardzo czasochłonnym, a wszystkie elementy konieczne do wystrzelenia pocisku stanowiły odrębne elementy ekwipunku:

• prochownica – jako pojemnik na zapas prochu, którego porcję należało każdorazowo odmierzać przed wsypaniem do lufy
• prochowniczka – jako pojemnik na zapas prochu do podsypania panewki
• przybitka – oddzielająca proch od pocisku w lufie
• flejtuch – do utrzymania pocisku w lufie
• pociski – w formie ołowianych kul trzymanych osobno

Mimo iż sytuacja taka trwała od początku wynalezienia broni palnej, to w okolicach XVII wieku w końcu opracowano system mogący usprawnić ten stan rzeczy – projektując pierwsze naboje stanowiące gotowe pakiety zawierające w sobie wszystkie te elementy (konieczne do oddania jednego strzału). Wynalezienie naboju, zrewolucjonizowało system ładowania broni palnej znacznie skracając cały proces.

Pierwszym rodzajem nabojów były naboje rozdzielnego ładowania^[5] (tzw. patrony), w których po rozerwaniu papierowej łuski wszystkie elementy naboju umieszczano oddzielnie w broni (ze względu na specyfikę ładowania broni odprzodowej). Był to nadal proces czasochłonny, ale mimo to znacząco szybszy niż rozwiązania wcześniejsze. Znaczący postęp nastąpił w XIX wieku, za sprawą pojawienia się pierwszych naboi zespolonych^[5] (początkowo w łusce papierowej) stosowanych w znacznie nowocześniejszej broni odtylcowej (głównie w karabinach iglicowych). Z czasem łuskę papierową zastąpiono metalową^[5], co jeszcze bardziej usprawniło proces ładowania i niezawodność broni, a także umożliwiło projektowanie jej coraz bardziej zaawansowanych rodzajów (np. broń powtarzalna i automatyczna). Współcześnie naboje zespolone w łusce metalowej są zdecydowanie najpopularniejszym typem naboju. Pod koniec XX wieku, prowadzono również prace nad nowatorskimi nabojami bezłuskowymi, które nie zdobyły jednak szerszej popularności.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• taśma nabojowa
• łódka nabojowa
• ładownik
• magazynek

• Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
• Stanisław Torecki: 1000 słów o broni i balistyce. Wyd. 3, popr. i uzup. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06699-X.
• Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07350-3.