Pesa Jazz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pesa Jazz^[1]

Jazz Duo 128N w Warszawie
Dane ogólne
Kraj produkcji	Polska
Producent	Pesa
Miejsce produkcji	Bydgoszcz
Lata produkcji	2013–2021
Dane techniczne
Liczba członów	3/5
Długość	19 300/29 700 mm
Szerokość	2400 mm
Prędkość maksymalna	70 km/h
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	27/28
Liczba miejsc ogółem	132/207
Niskopodłogowość	100%
Wysokość podłogi	350 mm
Multimedia w Wikimedia Commons

Pesa Jazz – jednoprzestrzenny, niskopodłogowy, wieloczłonowy tramwaj przegubowy produkowany w latach 2013–2021 przez zakłady Pesa w Bydgoszczy. Powstało 115 sztuk w 4 różnych wersjach, które od 2014 roku są eksploatowane przez przedsiębiorstwa komunikacyjne w Warszawie (80 sztuk w 2 wersjach) i Gdańsku (35 sztuk w 2 wersjach). Tramwaje prezentowane były podczas targów InnoTrans w Berlinie i Trako w Gdańsku.

Rodzina Jazz powstała na bazie doświadczeń przy konstrukcji i eksploatacji tramwajów z rodzin Tramicus (budowanych w latach 2006–2008) oraz Swing (budowane od 2010 roku)^[2]. Projekt pierwszego tramwaju nowej rodziny powstał na potrzeby zamówienia dla Warszawy. W przetargu punktowana była m.in. całkowicie płaska podłoga^[3], której nie miały oferowane wcześniej Swingi^[4]. Tramwaje Jazz miały spełniać to kryterium, a ponadto, w porównaniu z poprzednikiem – 120Na Swing – miały mieć nieznacznie mniejszą długość, bezosiowe wózki i większy zasobnik energii umożliwiający przejechanie kilkuset metrów bez zasilania, a także mieć zmodyfikowany wygląd zewnętrzny bez wcięć z boku pudła przy podłodze^[1][5].

Pesa otrzymała dotację na projekt Jazza w ramach grantu „Opracowanie i przetestowanie całkowicie niskopodłogowego tramwaju z niezależnie obracającymi się kołami w skali demonstracyjnej” dofinansowanego przez NCBiR. Projekt powstał w konsorcjum z Wydziałem Transportu Politechniki Warszawskiej^[6][7]. Autorem sylwetki pojazdów jest projektant Bartosz Piotrowski^[8], zaś wnętrza NC.Art^[9].

• 21 marca 2013 – podpisanie umowy na dostawę 45 tramwajów typu 128N dla Warszawy^[10],
• 25 września 2013 – podpisanie umowy na dostawę 5 tramwajów typu 128NG dla Gdańska^[11],
• 15 stycznia 2014 – podpisanie umowy na dostawę 30 tramwajów typu 134N dla Warszawy^[12],
• 15 września 2014 – podpisanie umowy na dostawę 5 tramwajów typu 128N dla Warszawy^[13],
• 15 lutego 2018 – podpisanie umowy na dostawę 15 tramwajów dla Gdańska^[14].

We wrześniu 2014 na targach InnoTrans w Berlinie Pesa zaprezentowała Jazza Duo 128N^[15], a we wrześniu 2015 na targach Trako w Gdańsku Jazza 134N^[16].

Jazzy to tramwaje niskopodłogowe z podłogą na wysokości 350 mm ponad główką szyny. Pojazdy te mają bezosiowe wózki, dzięki czemu nie mają nad nimi wzniosów^[17]. Ze względu na rezygnację z osi, każde koło ma indywidualny zestaw napędowy^[18][19]. Wozy z tej rodziny nie mają również wcięć w dolnej części pudła^[20]. Tramwaje posiadają udogodnienia ułatwiające wjazd wózków inwalidzkich^[21][22][23].

Typ	Długość	Szerokość pudła	Rozstaw toru	Typ silnika	Miejsca siedzące	Właściwości
128N	29,7 m	2,4 m	1435 mm	TSA	28		[1][20][24]
128NG	29,7 m	2,4 m	1435 mm	TSA TMR 35-18-4	28		[25][18]
134N	19,3 m		1435 mm		27		[26]
Gdańsk 2	29,7 m	2,4 m	1435 mm		28		[14][27][28]
– tramwaj dwukierunkowy     – klimatyzacja     – automaty biletowe     – zasobniki energii     – przewóz rowerów;   – ładowarki USB

Jazzy dla Warszawy (128N i 134N) wyposażone są w system umożliwiający gromadzenie energii elektrycznej z hamowania oraz możliwość korzystania zeń do zasilania obwodów pomocniczych pojazdu czy do napędu pojazdu w sytuacji braku napięcia w sieci. Energia gromadzona jest w superkondensatorach^[17][19].

Tramwaje dla Gdańska (128NG) zostały przystosowane do pokonywania wzniesień wynoszących do 6% na długości do 600 m^[25]. Jazzy dla Gdańska były fabrycznie wyposażone w wysuwane spod spodu pojazdu platformy dla niepełnosprawnych, jednak ze względu na niedostosowanie części przystanków do takich platform podjęto decyzję o zastąpieniu ich rampami odkładanymi do wnętrza pojazdu^[29]. Montaż nowych ramp zakończono w połowie kwietnia 2015, w każdym pojeździe znalazły się po 4 takie rampy^[23].

Pojazdy eksploatowane w Gdańsku i pochodzące z dostawy realizowanej od 2019, mogą według normatywów pomieścić 206 osób i mają opisy w alfabecie Braille’a. Ponadto powiększono w nich kabiny motorniczych, w których znalazły się uchwyty na kubek, radio FM, mała lodówka i defibrylator^[30].

W tramwajach 134N zastosowano system antykolizyjny, który monitoruje odległość od obiektów znajdujących się przed wagonem^[19].

Państwo	Miasto	Przewoźnik	Typ	Lata dostaw	Liczba
Polska	Warszawa	Tramwaje Warszawskie	128N	2014–2015	50	[17][31]
			134N	2015	30	[17][32]
	Gdańsk	Gdańskie Autobusy i Tramwaje	128NG	2014–2015	5	[17][33]
				2019–2021	30	[14][34][35]
Łączna liczba:					115

Pierwsze zamówienie na Jazzy złożyła Warszawa, która zakupiła na mocy umowy z 21 marca 2013 czterdzieści pięć sztuk (w tym 2 sztuki dostosowane do nauki jazdy)^[10][5]. Tramwaje zamówiono z myślą o wykorzystaniu podczas remontów torów, budowie nowych linii oraz do obsługi krótkich, najbardziej zatłoczonych odcinków^[5][36]. Z myślą o obsłudze takich odcinków planowano budowę torów odstawczych w miejscach, gdzie nie ma możliwości budowy pętli. Pierwszy tor odstawczy był planowany przy rondzie Daszyńskiego, pod którym budowana była stacja drugiej linii metra, a kolejny przy stacji Wierzbno^[37]. Pierwszego jazza dostarczono w ostatnich dniach czerwca 2014^[20], a w nocy z 1 na 2 lipca rozpoczął jazdy testowe po ulicach Warszawy^[38]. 25 lipca warszawski jazz otrzymał homologację^[39]. 15 września 2014 podpisano umowę na zakup 5 kolejnych takich tramwajów, które miały zostać dostarczone między lipcem a wrześniem 2015 roku^[13]. 24 października jazz przeszedł test polegający na 18-godzinnej jeździe bez żadnej awarii^[40], a 21 listopada rozpoczął kursy z pasażerami^[41]. W połowie lutego pierwszy jazz przeszedł test niezawodności polegający na przejechaniu 5000 km bez żadnej awarii^[42]. Na początku lipca w Warszawie znajdowało się 27 tramwajów 128N, z czego 11 było odebranych, a 10 w trakcie testów 5000 km^[43]. W sierpniu po raz pierwszy wykorzystano dwukierunkowość tramwajów podczas remontu torowiska na ulicy Grójeckiej^[44]. W połowie listopada zakończono odbiory jazzów z pierwszego zamówienia (zgodnie z umową dostawy miały zakończyć się w czerwcu)^[45][46], a do końca tego miesiąca dostarczono trzeci egzemplarz z drugiego zamówienia^[47]. Na początku grudnia do Warszawy dostarczono dwa ostatnie tramwaje typu 128N^[48][31]. 7 grudnia linia nr 11 została skrócona do ronda Daszyńskiego, gdzie tramwaje zmieniają kierunek na specjalnym łączniku torowym, z tego względu do obsługi linii skierowano wyłącznie tabor dwukierunkowy^[49]. W połowie grudnia do jazd z pasażerami były dopuszczone wszystkie warszawskie jazzy duo^[32].

15 stycznia 2014 podpisano umowę na zakup 30 sztuk 3-członowych, jednokierunkowych tramwajów (w tym 2 sztuki dostosowane do nauki jazdy). Tramwaje zostały zamówione z myślą o mniej obciążonych liniach^[50]. 10 marca 2015 dostarczono pierwszy z nich^[26], a 30 lipca rozpoczął on kursy z pasażerami i test 5 tys. km. Tego dnia obsługiwał linię nr 13^[51]. W połowie września pierwszy krótki jazz zdał test niezawodności^[52]. W połowie listopada w Warszawie znajdowało się 10 sztuk 3-członowych jazzów^[45] i 3 z nich rozpoczęły testowe jazdy z pasażerami^[53]. Do końca tego miesiąca dostarczono łącznie 17 egzemplarzy, z których 8 było dopuszczonych do jazd z pasażerami^[47]. Do 8 grudnia do Warszawy dostarczono 25 tramwajów typu 134N^[31], a 16 grudnia zakończono dostawy tego modelu^[32].

Do 31 grudnia 2015 Tramwaje Warszawskie dokonały odbioru końcowego łącznie 56 z 85 zamówionych tramwajów Pesy. Pozostałych 29 zostało odebranych warunkowo, by nie utracić dofinansowania unijnego^[54]. We wrześniu 2016 TW poinformowały, iż naliczyły Pesie 35 mln zł kar tytułem opóźnień w dostawach oraz przekroczenia rzeczywistej masy tramwaju 134N w stosunku do masy ofertowej^[55].

W pierwszej połowie 2017 roku okazało się, że jazzy 134N wymagają prewencyjnego wzmocnienia konstrukcji. W połowie kwietnia jeden tramwaj miał już wzmocnioną konstrukcję, a drugi był w trakcie akcji serwisowej w Bydgoszczy^[56].

W listopadzie 2018 Tramwaje Warszawskie podpisały z Mennicą Polską umowę na dostawę nowych biletomatów do wszystkich tramwajów TW^[57].

Drugim zakładem, który zdecydował się na zakup Jazzów, był ówczesny ZKM Gdańsk (od 2017 roku Gdańskie Autobusy i Tramwaje). Stosowną umowę podpisano 25 września 2013 podczas targów Trako w Gdańsku^[11][33]. Tramwaje zamówiono wraz ze specjalistycznym wyposażeniem obsługowym, pakietem eksploatacyjno-naprawczym oraz pakietem naprawczym^[25]. 10 listopada 2014 dostarczono pierwszy tramwaj^[58], który dwa dni później został publicznie zaprezentowany^[59]. W nocy z 18 na 19 stycznia 2015 dostarczono do Gdańska ostatni z zamówionych pojazdów (zgodnie z umową dostawy miały zakończyć się w grudniu)^[60][25]. 30 stycznia 2015 wszystkie 5 tramwajów rozpoczęło kursy z pasażerami, skierowano je do obsługi linii nr 6^[61]. 21 sierpnia tramwaje rozpoczęły testy na nowej linii do dzielnicy Piecki-Migowo^[62], a 31 sierpnia tamże regularne kursy z pasażerami^[63].

Każdy tramwaj otrzymał nazwę w postaci imienia i nazwiska osoby zasłużonej dla Gdańska (Arkadiusz Rybicki, Erich Volmar, Jan Wullf, Lesser Giełdziński, Willi Drost)^[61], a pojazdy z drugiej partii otrzymały patronat takich postaci, jak Brunon Zwarra, Zbigniew Cybulski, Zbigniew Kosycarz, Lech Bądkowski i Roman Rogocz.

Do końca sierpnia 2016 tramwaje przejechały łącznie pół miliona kilometrów^[64].

15 lutego 2018 podpisano umowę na dostawę kolejnych 15 pojazdów z opcją na dodatkowe 15 sztuk. Na poinformowanie producenta o skorzystaniu z prawa opcji GAiT miał czas do końca kwietnia 2019^[14]. Wartość kontraktu wynosi 138,3 mln zł, w tym 70 mln dotacji z UE. Koszt jednego pojazdu to 8 mln zł^[30]. Zamówione pojazdy mieszczą 206 osób i wyposażone zostały m.in. w defibrylator^[27]. Pięć pierwszych pojazdów miało trafić do Gdańska do 15 stycznia 2019, a następnie do połowy kwietnia 2019. Realizacja całości zamówienia miała się zakończyć w połowie sierpnia 2019^[65]. W kwietniu 2019 poinformowano o skorzystaniu z opcji na dodatkowe 15 tramwajów^[34], które sfinansowane zostaną częściowo z kar nałożonych na producenta za opóźnienie dostaw (8,8 tys. zł brutto dziennie plus 5,5 tys. za każdy dzień braku realizacji usług serwisowych). Zgodnie z umową pierwszych 10 z 15 pojazdów miało zostać dostarczonych do połowy sierpnia 2019; pierwszy tramwaj miał pojawić się w Gdańsku w czerwcu, a regularne jazdy rozpocząć w lipcu 2019^[66]. Cała umowa ma zostać zrealizowana do końca 2020^[34]. 30 lipca 2019 dotarł pierwszy tramwaj z drugiej partii^[28], kolejny pojazd dotarł w październiku. 25 września producent poinformował, że tramwaj otrzymał homologację^[67]. 31 października dokonano oficjalnej prezentacji obydwu tramwajów, które następnie skierowano do służby liniowej^[68]. Kolejne dwa wozy spodziewane były do końca 2019 (dotarł tylko wagon nr 1058), a jedenaście kolejnych w l. 2020-2021^[69]. Faktycznie dostawy pierwszej części zamówienia zakończono w nocy z 4 na 5 czerwca 2020, kiedy do Gdańska dotarł 15. (ostatni z tej transzy) tramwaj, który otrzymał niestandardowe malowanie w biało-zielone barwy, nawiązujące do klubu sportowego Lechia Gdańsk^[70]. Dostawy tramwajów z drugiej transzy trwały od 30 września 2020 do połowy lutego 2021^[71][35]. Dostawy jazzów pozwoliły na całkowite wycofanie z ruchu tramwajów Konstal 105Na^[72]. 13 grudnia 2021 podczas pożaru w zajezdni Nowy Port jeden z tramwajów został nadpalony^[73], w wyniku czego został skierowany do naprawy u producenta, z której wrócił do Gdańska w sierpniu 2023^[74].

• 2015 – nagroda główna im. prof. Jana Podoskiego w kategorii Tabor szynowy podczas targów Trako dla tramwaju typu 134N^[75].

• lista tramwajów produkowanych w Polsce