Rezerwat przyrody Las Murckowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy rezerwatu przyrody. Zobacz też: artykuł o miejskim Parku Murckowskim.

Las Murckowski

Fragment rezerwatu
rezerwat leśny
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Położenie	Katowice
Mezoregion	Wyżyna Katowicka
Data utworzenia	18 grudnia 1953
Akt prawny	M.P. z 1954 r. nr 1, poz. 18
Powierzchnia	141,56 ha
Ochrona	czynna
Położenie na mapie Polski Las Murckowski
Położenie na mapie województwa śląskiego Las Murckowski
Położenie na mapie Katowic Las Murckowski
50°11′15″N 19°03′05″E/50,187500 19,051389

Rezerwat przyrody „Las Murckowski” – leśny rezerwat przyrody chroniący pozostałości dawnej Puszczy Śląskiej, znajdujący się w Katowicach.

Rezerwat został utworzony 18 grudnia 1953 roku na powierzchni 7,04 ha, a w 1989 powiększony do 100,67 ha. Po kolejnym powiększeniu z 2022 roku obejmuje powierzchnię 141,56 ha^[1]. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej^[2]. Każdy z fragmentów rezerwatu otoczony został strefą ochronną tzw. otuliną, której łączna powierzchnia stanowi 256,06 ha^[3].

Rezerwat składa się z trzech części. W ramach powiększenia rezerwatu z 2022 roku włączona w jego obszar została nowa część lasu (wysunięta najdalej na wschód) o powierzchni 14,72 ha, dotychczasowa część wschodnia została poszerzona do 119,78 ha. Zachowany bez zmian został najstarszy, zachodni fragment o powierzchni 7,06 ha^[4].

Fragment rezerwatu graniczący z d. kopalnią „Murcki” i drogą stanowi najstarszą część rezerwatu, odgraniczony jest czteropasmową drogą szybkiego ruchu Katowice-Bielsko Biała (ulica Bielska) z druga częścią rezerwatu (powiększenie z 1989 roku).

Obszar rezerwatu posiada urozmaiconą rzeźbę terenu. Znajduje się on na stokach Wzgórza Wandy (ok. 350 m n.p.m.) pofałdowanych dolinami potoków. Na terenie rezerwatu znajdują się źródliska potoku Przyrwa. Na obszarze rezerwatu rośnie bukowy starodrzew mający ponad 150 lat z licznymi pomnikowymi okazami buków i dębów. Bogaty jest świat zwierzęcy, reprezentowany m.in. przez wiele gatunków ssaków i ptaków.

Rezerwat ma na celu zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i społecznych fragmentu lasu mieszanego o cechach naturalnych, położonego w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji miejskiej^[4].

Flora naczyniowa rezerwatu liczy 210 gatunków, w tym objęte ochroną ścisłą i częściową.

Gatunki roślin objęte ochroną ścisłą:

• śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis)
• kruszczyk szerokolistny (Epipactis latifolia)
• listera jajowata (Listera ovata)

Gatunki roślin objęte ochroną częściową:

• kopytnik pospolity (Asarum europaeum)
• marzanka wonna (Asperula odorata)
• konwalia majowa (Convallaria maialis)
• kruszyna pospolita (Frangula alnus)
• kalina koralowa (Viburnum opulus)
• bluszcz pospolity (Hedera helix)
• barwinek pospolity (Vinca minor)
• porzeczka czarna (Ribes nigrum )

Dominującym zespołem roślinnym jest kwaśna buczyna niżowa (Luzulo pilosae-Fagetum). W warstwie podszytu rośnie: jarzębina, kruszyna, dziki bez czarny, bez koralowy. W runie występują: śmiałek pogięty, kosmatka owłosiona, nerecznica krótkoostna, konwalijka dwulistna, sałatnik leśny, borówka czarna.

Na terenie rezerwatu spotyka się chronione gatunki grzybów:

• sromotnik smrodliwy
• wachlarzowiec olbrzymi – związany z rozkładającym się drewnem buków

W wyniku przeprowadzonych w latach 1995-1997 badań briologicznych ustalono, że brioflora rezerwatu liczy 7 gatunków wątrobowców i 45 gatunków mchów. Jako najrzadsze w skali regionu określono: Atrichum angustatum, Aulacomnium androgynum, Brachythecium campestre, Callicladium haldanianum, Calypogeia azurea, Calypogeia integristipula, Dicranella cerviculata, Diphyscium foliosum, Pseudotaxiphyllum elegans i Scapania irrigua. Florystycznie najuboższe były siedliska wodne i bagienne, gdzie zidentyfikowano cztery gatunki mszaków. Najbogatsze były zaś siedliska naziemne, na których stwierdzono 31 gatunków^[5].

Bogactwo świata zwierzęcego reprezentują m.in.:

• owady, w tym: chrząszcze z rodzaju biegacz, trzmiele
• płazy, w tym: ropucha szara
• gady, w tym: jaszczurka zwinka
• ptaki, w tym: kukułka, dzięcioł duży, dzięcioł zielonosiwy, rudzik
• ssaki, w tym: ryjówka aksamitna, kret, jeż wschodni, wiewiórka, łasica

Rzadkie gatunki zwierząt są reprezentowane przez 33 gatunki objęte ochroną prawną.

Zagrożeniem dla rezerwatu, a zwłaszcza jego części położonej na zachód od ulicy Bielskiej, jest niekorzystne oddziaływanie ruchu samochodowego, sąsiednich terenów przemysłowych i rekreacyjnych oraz wpływów podziemnej eksploatacji węgla (prognozowane odkształcenia II i III kategorii oraz osiadania do 6 m)^[6].

• Żubry murckowskie

• Grzegorz Rąkowski, Małgorzata Walczak, Małgorzata Smogorzewska: Rezerwaty przyrody w Polsce Południowej : monografia. Warszawa: Dział Wydawnictw Instytutu Ochrony Środowiska, 2007. ISBN 978-83-60312-75-9. Brak numerów stron w książce
• Krzysztof Rostański (red. naukowa): Przyroda województwa katowickiego. Krzeszowice: Kubajak, 1997. ISBN 83-907008-4-0. Brak numerów stron w książce
• Ekologiczny system Obszarów Chronionych (ESOCh). www.katowice.eu. [dostęp 2016-11-13]. (pol.).
• Rezerwat Las Murckowski. Nadleśnictwo Katowice – Lasy Państwowe. [dostęp 2019-07-30].
• Rezerwaty przyrody województwa katowickiego. Pod redakcją: Wojciech Beblo, Stanisław Wika. 1996

• Opis rezerwatu (opr. A. Henel). 2007.przyroda.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)].