Szkoła Podchorążych dla Podoficerów – Wikipedia, wolna encyklopedia

Szkoła Podchorążych dla Podoficerów
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1920

Rozformowanie

1938

Tradycje
Rodowód

Wielkopolska Szkoła Podchorążych Piechoty

Dowódcy
Pierwszy

płk piech. Bolesław Jatelnicki-Jacyna

Ostatni

ppłk dypl. Beniamin Kotarba

Organizacja
Dyslokacja

Bydgoszcz

Rodzaj sił zbrojnych

wojska lądowe

Rodzaj wojsk

piechota, kawaleria, artyleria

Gmach Szkoły Wojennej w Bydgoszczy – siedziba szkoły
Uroczystość promocji absolwentów 10 sierpnia 1934; komendant, goście. W tle pomnik marszałka Piłsudskiego
Olga Niewska przy popiersiu Marszałka Piłsudskiego
Raport Komendantowi Garnizonu
Zdobywcy Nagrody Klubu Jazdy w Międzyszkolnym Konkursie Hippicznym
Szwadron szkolny na ulicy w Bydgoszczy
Stadion bydgoskiej Szkoły Podchorążych dla Podoficerów
Ćwiczenia artyleryjskie - zaprzęg artyleryjski z armatą polową 75 mm Schneider wz. 1897 pokonuje wzniesienie
Ćwiczenia sekcji strzeleckiej

Szkoła Podchorążych dla Podoficerów – szkoła Wojska Polskiego II RP kształcąca kandydatów na oficerów wyłonionych, w drodze egzaminu konkursowego, spośród podoficerów służby czynnej broni głównych (piechoty, kawalerii, artylerii), żandarmerii, wojsk taborowych, wojsk lotniczych (wyłącznie piloci) oraz wojsk technicznych (saperów, saperów kolejowych, łączności, samochodowych)[1].

Historia szkoły

[edytuj | edytuj kod]

W lipcu 1920 roku Wielkopolska Szkoła Podchorążych Piechoty w Poznaniu została dyslokowana do garnizonu Bydgoszcz, a 1 sierpnia 1922 roku przeformowana w Oficerską Szkołę dla Podoficerów. Siedzibą szkoły został budynek niemieckiej szkoły wojennej przy ul. Gdańskiej. Zadaniem szkoły było wyszkolenie podoficerów na oficerów służby stałej[2]. Szkoła do 1922 roku miała charakter mieszany, kształcąc tzw. „dzieci wojny”, m.in. dowódców i żołnierzy z Legionów Polskich, Korpusów Polskich na wschodzie, uczestników wojny polsko-bolszewickiej. Wielu z nich mimo braku wykształcenia posiadało wysokie odznaczenia bojowe, przyznane za waleczność[2]. Kształciło się w niej ok. 350 podoficerów.

Od 1922 do szkoły byli przyjmowani kandydaci posiadający co najmniej trzyletni staż służby wojskowej. Do 1927 roku nauka w szkole trwała 2 lata, następnie przedłużono ją do trzech lat w zakresie trzech rodzajów broni: piechoty, kawalerii i artylerii[2]. Podchorążowie uzyskiwali średnie wykształcenie i mianowani byli do stopnia podporucznika. Specyfika szkoły powodowała, że wiek aspirantów był zróżnicowany. Uczyli się tu zarówno młodzieńcy w wieku 18-20 lat, jak i doświadczeni podoficerowie. Aspiranci tworzyli batalion szkolny w składzie trzech kompanii szkolnych, szwadron ćwiczebny oraz baterię ćwiczebną[2].

Szkoła Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy posiadała bardzo dobre warunki pod względem zakwaterowania, wyposażenia i ogólnego standardu[2]. Gmach szkolny wzniesiony przez Niemców w 1914 roku należał do najokazalszych budynków w mieście. Podchorążowie mieszkali w sześcioosobowych pokojach, z centralnym ogrzewaniem i wyposażeniem do nauki i wypoczynku[2]. Szkoła posiadała gabinety i laboratoria, bibliotekę (w 1930 – 20,3 tys. woluminów), muzeum, spółdzielnię oraz boisko sportowe. Korzystała także z toru wyścigów konnych na Kapuściskach Małych i Szkoły Szybowcowej w Fordonie[2].

W ramach programu szkolnego organizowano podróże taktyczno-krajoznawcze do miast i regionów Polski m.in. Warszawy, Krakowa, Katowic i Górnego Śląska, Poznania, Gdyni, na Półwysep Helski[2]. Corocznie organizowano obozy szkoleniowe, najczęściej w Biedrusku k. Poznania i Grupie k. Grudziądza, gdzie w warunkach polowych prowadzono zajęcia taktyczne oraz strzelania bojowe. Latem wszyscy podchorążowie odbywali praktykę dowodzenia w jednostkach[2].

15 sierpnia 1931 miała miejsce promocja absolwentów rocznika 1928–1931 imienia gen. Józefa Bema połączona z odsłonięciem pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego, dłuta Olgi Niewskiej. W imieniu prezydenta RP promocji i odsłonięcia pomnika dokonał gen. dyw. Aleksander Osiński[3].

W 1937 Ministerstwo Spraw Wojskowych podjęło decyzję o stopniowej likwidacji szkoły. W listopadzie 1937 została rozwiązana bateria szkolna, a komendantowi szkoły podporządkowana 4. bateria 11 dywizjonu artylerii konnej w Bydgoszczy na zasadach ustalonych rozkazem MSWojsk. Dep. Art. L. 1281/Tj. Org. Og. 37[4].

Ostatnia, pożegnalna promocja w Szkole Podchorążych dla Podoficerów odbyła się 15 października 1938 roku. Dwa młodsze roczniki podchorążych skierowano do Szkoły Podchorążych Piechoty Komorowo k. Ostrowi Mazowieckiej, Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu i Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu[2]. 18 października 1938 roku odesłano do Muzeum Wojska w Warszawie sztandar szkoły[2].

W sierpniu 1938 roku budynek i część koszar przejęła Szkoła Podchorążych Marynarki Wojennej, przeniesiona z Torunia[2].

System szkolenia

[edytuj | edytuj kod]

Szkoła przeznaczona była dla podoficerów, którzy poświęcając się służbie stałej w wojsku, ubiegali się o uzyskanie stopnia oficerskiego. Program szkolenia pierwotnie dotyczący piechoty, poszerzono o pozostałe rodzaje broni (artyleria, kawaleria). W programie nauczania uwzględniono wyszkolenie ogólnowojskowe oraz ogólne z zakresu programu szkół średnich[2]. Wybitniejszych aspirantów wyższych roczników przydzielano w roli instruktorów roczników młodszych. Podoficer ubiegający się o przyjęcie do szkoły musiał legitymować się co najmniej trzyletnią służbą w stopniu podoficera oraz zdać egzamin z wyszkolenia wojskowego i ogólnokształcącego[2]. Wśród przedmiotów nauczania ogólnego znajdowały się m.in.: język polski, fizyka, języki obce, geografia, chemia, a wojskowego: taktyka i dyscypliny pokrewne, wyszkolenie strzeleckie, gimnastyka i sport. W procesie szkolenia oficerów artylerii nauczano m.in. strzelania, działoczynów i służby polowej, a kawalerii: jazdy konnej i służby polowej[2].

Absolwenci szkoły otrzymywali stopień podporucznika oraz świadectwo dojrzałości. Posiadali odpowiednie przygotowanie do pełnienia obowiązków dowódcy plutonu wraz z możliwością ewentualnego objęcia kompanii piechoty, baterii artyleryjskiej lub szwadronu kawalerii[2]. Absolwenci szkoły służyli również w korpusie oficerów lotnictwa, broni pancernej, łączności i saperów. Honorowano zasadę, że nowo promowany oficer nie wracał do swego macierzystego pułku, w którym służył poprzednio jako podoficer, a prymusi mieli prawo wyboru jednostki[2].

Sport i wychowanie fizyczne było ważnym elementem szkolenia podoficerów. Przeznaczano na nie od 10 do 15% ogólnego czasu wyszkolenia wojskowego[2]. W programie zajęć obowiązkowych kładziono nacisk na gimnastykę i lekkoatletykę[2]. W ramach aktywności pozaprogramowej aspiranci uprawiali sport wyczynowy, co stało się podstawą do powołania w 1920 klubu sportowego reaktywowanego w 1926 pod nazwą WKS „Zryw”[2]. Dysponował on sekcjami: wioślarską, strzelecką, pływacką, hipiczną, piłki nożnej, gier halowych (szczypiorniak, siatkówka, koszykówka), łyżwiarską, tenisową, lekkoatletyczną, szermierczą, motorową, narciarską[2]. Drużyna piłki nożnej na początku lat 20. XX w. występowała w pomorskiej klasie A, brała też udział w rozgrywkach o mistrzostwo Bydgoszczy. Do sukcesów piłkarskich szkoły zaliczały się zwycięstwa nad renomowanymi drużynami: Polonią Bydgoszcz (9:0), KS Grudziądz (5:0), Gedanią Gdańsk (1:0), Goplanią Inowrocław (3:0). Od 1931 organizowano zawody hipiczne rywalizując z zespołem Szkoły Podchorążych Kawalerii z Grudziądza[2]. Trzyletnie zmagania zakończyły się sukcesem bydgoskich podchorążych, którzy zdobyli na własność puchar przechodni. Corocznie Szkoła reprezentowana była na strzeleckich zawodach Okręgu Korpusu VIII, uzyskując czołowe miejsca. W latach 1932–1936 zdobyto ogółem 1226 odznak strzeleckich, w tym 340 złotych, 396 srebrnych i 490 brązowych[2]. W 1934 założono sekcję szybowcową, korzystając ze sprzętu i lotniska szkoły szybowcowej w Fordonie. W 1935 zbudowane własne szybowce szkolne, na dziedzińcu zamontowano tzw. „chwiejnie” do ćwiczeń, a szkolenie szybowcowe włączono do obowiązkowego programu szkolnego[2]. Korzystając z bydgoskiej bazy Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa, zorganizowano szkolenie lotnicze. Zimą część podchorążych zdobywała państwowe odznaki narciarskie podczas kursów w Zakopanem[2].

Działalność kulturalna

[edytuj | edytuj kod]
Kasyno oficerskie
Poświęcenie sztandaru (listopad 1923)
Przekazanie sztandaru Szkoły do Muzeum Wojska Polskiego; X 1938

20 sierpnia 1921 wydano pierwszy numer gazetki szkolnej „Drużyna”. Od 1929 ukazywało się regularnie czasopismo „W Marszu”, a także tzw. jednodniówki, z okazji święta promocji absolwentów oraz wydarzeń okolicznościowych[2]. W 1930 w setną rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego wydano Księgę Pamiątkową Bydgoskiej Szkoły Podchorążych[2].

4 marca 1923 roku z inicjatywy ks. prof. Ignacego Cyraskiego powołano Towarzystwo Przyjaciół Szkoły Podchorążych w Bydgoszczy, a w 1924 założono Zrzeszenie Wychowanków i Wychowawców Szkoły. Towarzystwo zajmowało się m.in. fundowaniem nagród dla przodujących podchorążych, pomocą w organizacji szkolnych wyjazdów, imprez i uroczystości, ufundowało sztandar szkoły[2].

Od 1923 działało koło Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, a od 1932 oddział Ligi Morskiej i Kolonialnej. Szkoła przodowała w ofiarności na cele społeczne, szczególnie w czasach wielkiego kryzysu (1929–1933). W 1935 przyjęto pod opiekę szkołę powszechną w Charciabałdzie k. Ostrołęki, której fundowano wyposażenie i przybory szkolne. 14 października 1938 dzieci z tej szkoły uczestniczyły w ostatniej uroczystości promocji absolwentów Bydgoskiej Szkoły Podchorążych[2].

Szkoła prowadziła własny chór, kabaret oraz orkiestrę, organizowała też bale i wieczorki taneczne, co miało kształtować u aspirantów tzw. wyrobienie towarzyskie[2].

Muzeum szkolne

[edytuj | edytuj kod]

Akt erekcyjny muzeum ogłoszono 6 maja 1929 roku, a podpisali je m.in. ks. biskup Władysław Bandurski, gen. Edward Śmigły-Rydz, gen. Leonard Skierski, dr Witold Bełza[2]. Eksponowano w nim broń średniowieczną, broń palną i sieczną z XVIII i XIX wieku, dyplomy królewskie, unikalne zbiory monet, tabakierkę Napoleona, skorupy od granatów z bitwy pod Grochowem, sakiewkę Sadyka Paszy, autografy gen. Józefa Wysockiego, płk Karola Różyckiego, regulaminy wojskowe z okresu reform Sejmu Czteroletniego, regulaminy i instrukcje szkoleniowe Związku Walki Czynnej, związków i drużyn strzeleckich, dokumenty i pamiątki Legionów Polskich i POW[2]. Eksponaty pochodziły od ofiarodawców, m.in. płk Kazimierza Zachara (kolekcja monet), ppłk dypl. dr Franciszka Polniaszka (dokumenty i druki legionowe), kpt. Andrzeja Kulwiecia (pamiątki rodzinne z okresu Wielkiej Emigracji). W 1922 kpt. Stefan Kossecki założył gabinet historyczny, gdzie eksponowano mapy i szkice historii wojen i wojskowości oraz komplety przeźroczy i obrazów przedstawiających ewolucję polskiej myśli wojskowej[2].

Struktura

[edytuj | edytuj kod]

Skład osobowy O.S. dla P. zatwierdzony przez Ministra Spraw Wojskowych 14 stycznia 1928 roku przedstawiał się następująco:

  • komendant
  • drużyna komendanta
  • batalion szkolny a. 3 kompanie
  • szwadron ćwiczebny
  • bateria ćwiczebna a. 2 działony

Kadra szkoły

[edytuj | edytuj kod]
Ks. prob. Wiktor Szyłkiewicz, kapelan szkoły zamordowany przez Niemców w Bydgoszczy w „Dolinie Śmierci”
Komendanci szkoły
Dyrektorzy nauk
Kwatermistrzowie
  • mjr piech. Ireneusz Branowski (VI 1933 – IV 1935)
  • mjr piech. Aleksander Marceli Salwik (od VI 1935)
Wykładowcy
Dowódcy pododdziałów szkolnych
Kapelan szkoły
  • ks. prob. Wiktor Szyłkiewicz

Absolwenci

[edytuj | edytuj kod]
Budynek szkoły – stan obecny
Promocja 31 sierpnia 1924 roku

26 sierpnia 1924 roku Prezydent RP mianował podporucznikami 166 absolwentów (111 w korpusie oficerów piechoty, 28 kawalerii i 27 artylerii)[6], a minister spraw wojskowych wcielił ich do macierzystych oddziałów[7]:

Promocja 15 VII 1925

15 lipca 1925 Prezydent RP mianował absolwentów podporucznikami ze starszeństwem z 15 lipca 1925, w tym 72 w korpusie oficerów piechoty, 21 w korpusie oficerów kawalerii, 6 w korpusie oficerów artylerii, 2 w korpusie oficerów taborowych, 1 w korpusie oficerów aeronautycznych i 1 w korpusie oficerów żandarmerii[8], a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów macierzystych[9].

  • ppor. piech. Antoni Łukasik (lok. 1)
  • ppor. piech. Jan Tokarz (lok. 2)
  • ppor. piech. Franciszek Kurbiel (lok. 3)
  • ppor. piech. Karol Stanisław Charkow (lok. 4) – major piechoty, dowódca 7 baonu ckm
  • ppor. piech. Stanisław Malik (lok. 10)
  • ppor. piech. Andrzej Stańczyk (lok. 18)
  • ppor. piech. Aleksander Wesołek (lok. 20)
  • ppor. piech. Feliks Motyka (lok. 21)
  • ppor. piech. Piotr Dolemba (lok. 58)
  • ppor. piech. Piotr Paweł Kowalski (lok. 72)
  • ppor. kaw. Wincenty Polit (lok. 1)
  • ppor. art. Franciszek Burak (lok. 1)
  • ppor. tab. Marian Józef Jadownicki (lok. 1)
  • ppor. aer. Wiktor Jan Śliwa (lok. 1)
  • ppor. żand. Józef Czesław Zieniewski (lok. 1)
Promocja 15 sierpnia 1926

27 lipca 1926 Prezydent RP mianował absolwentów szkoły na stopień podporucznika ze starszeństwem z 15 sierpnia 1926, w tym 38 w korpusie oficerów piechoty (lokaty 54-91), 7. w korpusie oficerów kawalerii (lokaty 60-66) i 6. w korpusie oficerów artylerii (lok. 102-107), a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów macierzystych[10][a].

  • ppor. piech. Józef Tełowski (lok. 54) †19 IX 1939 Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
  • ppor. piech. Ludwik Waryński (lok. 91)
  • ppor. kaw. Zbigniew Piotrowski (lok. 60)
  • ppor. kaw. Adam Mackus (lok. 61)
  • ppor. kaw. Piotr Medyna (lok. 62)
  • ppor. kaw. Szczęsny Szach-Bej-Krummel (lok. 66)
  • ppor. art. Henryk Wilk (lok. 102)
  • ppor. art. Józef Lipart (lok. 107)
Promocja 15 sierpnia 1927

11 sierpnia 1927 Prezydent RP mianował absolwentów szkoły na stopień podporucznika ze starszeństwem z 15 sierpnia 1927, a minister spraw wojskowych wcielił do oddziałów macierzystych. W przeciwieństwie do poprzedniej promocji absolwenci otrzymali na listach starszeństw lokaty wspólne z absolwentami oficerskich szkół piechoty, kawalerii i artylerii[11].

Promocja 15 sierpnia 1928
Promocja 15 sierpnia 1930

Uroczystość promocji 76 podchorążych odbyła się na terenie szkoły. W imieniu prezydenta RP podchorążych promował inspektor armii gen. dyw. Leonard Skierski. Szable honorowe, ufundowane przez prezydenta RP, otrzymali prymusi: ppor. piech. Józef II Wolski, ppor. kaw. Władysław Muszyński i ppor. art. Władysław I Czapliński[12].

15 sierpnia 1930 prezydent RP Ignacy Mościcki mianował absolwentów podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1930, a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów broni[13]:

  1. ppor. piech. Józef II Wolski do 32 pp
  2. ppor. kaw. Władysław Muszyński do 10 puł., †1940 Katyń
  3. ppor. art. Władysław I Czapliński do 6 pac
  4. ppor. kaw. Stefan Piklikiewicz do 6 psk
Promocja 15 sierpnia 1931 im. gen. Józefa Bema[3]

15 sierpnia 1931 prezydent RP Ignacy Mościcki mianował 94 absolwentów podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1931 w korpusie oficerów piechoty, kawalerii, artylerii i aeronautycznych, a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów[14].

Promocja 15 sierpnia 1932 im. Kazimierza Pułaskiego[3]
Promocja 15 sierpnia 1933 im. Piotra Wysockiego[3]
X Promocja 1934

4 sierpnia 1934 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował absolwentów X promocji podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1934 w korpusie oficerów piechoty, kawalerii, artylerii, aeronautyki i łączności, a minister spraw wojskowych wcielił ich do oddziałów macierzystych[15]. Uroczysta promocja miała miejsce 6 sierpnia 1934. W imieniu Prezydenta RP absolwentów promował inspektor armii gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer[16].

XIII promocja im. Naczelnika Tadeusza Kościuszki

Uroczysta promocja miała miejsce 15 października 1937. Trzech prymusów, w imieniu prezydenta RP, promował gen. bryg. Władysław Bortnowski, a pozostałych absolwentów promowali dowódcy pułków[17].

  • ppor. piech. Jan Duszyński (lok. 1)
  • ppor. kaw. Walerian Antoni Minor (lok. 2)
  • ppor. art. Wiesław Adam Annusewicz (lok. 3)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. W korpusie oficerów piechoty lokaty 1-53 otrzymali absolwenci Oficerskiej Szkoły Piechoty, w korpusie oficerów kawalerii lokaty 1-59 otrzymali absolwenci Oficerskiej Szkoły Kawalerii, natomiast w korpusie oficerów artylerii lokaty 1-101 otrzymali absolwenci Oficerskiej Szkoły Artylerii.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Warunki przyjęcia do Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy (od roku 1926 począwszy). Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. z 1926 r. Nr 2, poz. 17.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Stanisław Krasucki: Bydgoscy Podchorążowie. Z dziejów Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy (1920–1938) [w:] Kronika Bydgoska XI
  3. a b c d e Święto Szkoły Podchorążych dla Podoficerów i poświęcenie pomnika Marszałka Piłsudskiego. „Polska Zbrojna”. 223, s. 3, 1931-08-17. Warszawa. 
  4. Dodatek Tajny Nr 10 do Dziennika Rozkazów z 8 listopada 1937, poz. 80.
  5. Dz. Rozk. M.S.Wojsk. Nr 22 z 09.08.1928 r., poz. 249.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 87 z 29 sierpnia 1924 roku, s. 495-496.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 97 z 25 września 1924 roku, s. 540-541.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 79 z 30 lipca 1925 roku, s. 431-432.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 93 z 16 września 1925 roku, s. 506-507.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 15 sierpnia 1926 roku, s. 259-261, 264-266.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 15 sierpnia 1927 roku, s. 245-254.
  12. Promocja w Szkole Podchorążych w Bydgoszczy. „Polska Zbrojna”. 223, s. 4, 1930-08-16. Warszawa. .
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 15 sierpnia 1930 roku, s. 278.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 15 sierpnia 1931, s. 303–308, 310–315, 317 (awizo).
  15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 15 sierpnia 1934, s. 209-227.
  16. Raduje się serce ... Reportaż specjalnego wysłannika „Polski Zbrojnej” z X promocji w bydgoskiej szkole podchorążych. „Polska Zbrojna”. 217, s. 3, 1934-08-09. Warszawa. .
  17. Pod patronatem Tadeusza Kościuszki. „Polska Zbrojna”. 286, s. 3, 1937-10-16. Warszawa. .

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Stanisław Rutkowski, Zarys dziejów polskiego szkolnictwa wojskowego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970
  • Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1964, wyd. I
  • Stanisław Radomyski, Zarys historii Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, Klasa Kawalerii 1922-1938, Warszawa 1989, s. 5
  • Władysław Rajczyk. Szkoła Podchorążych dla Podoficerów. Poznań-Bydgoszcz 1919-1938. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia X - Nauki Humanistyczno-Społeczne - Zeszyt 67 – 1975. s. 15.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]