Fort IX Twierdzy Toruń – Wikipedia, wolna encyklopedia

Fort IX Bolesław Chrobry
Fort IVa Heinrich von Plauen
Symbol zabytku nr rej. A/1370 z 25 czerwca 1980
Ilustracja
Fort w 2011 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Szosa Okrężna 4

Typ budynku

fort

Rozpoczęcie budowy

1882

Ukończenie budowy

1884

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Fort IX Bolesław ChrobryFort IVa Heinrich von Plauen”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Fort IX Bolesław ChrobryFort IVa Heinrich von Plauen”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Fort IX Bolesław ChrobryFort IVa Heinrich von Plauen”
Ziemia53°00′56,49″N 18°33′30,50″E/53,015692 18,558472

Fort IX Twierdzy Toruń – pośredni fort artyleryjski, zbudowany pod nazwą Zwischenfort IVc, następnie noszący imię Heinricha von Plauena, a od 1920 roku noszący imię Bolesława Chrobrego[1]. Znajduje się przy ulicy Szosa Okrężna 4.

Powierzchnia fortu wynosi 15,75 ha[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Zbudowany w latach 1882–1885[3] na planie pięciokąta. Chociaż pierwotne plany obiektu przewidywały powstanie trapezowego fortu pośredniego, jeszcze przed rozpoczęciem właściwych prac budowlanych zmieniono koncepcję na pięcioboczny, zredukowany pod względem rozmiarów (rozpiętość w narożnikach szyi tylko 176 m) fort[potrzebny przypis]. Miał on chronić Toruń od strony zachodniej; ogień jego dział sięgał do miejscowości Stary Toruń i Nieszawka[1]. Załogę stanowił 1 batalion piechoty oraz obsługa 11 stanowisk artyleryjskich z dwoma punktami obserwacyjnymi typu WT-90, rozlokowana w 23 pomieszczeniach mieszkalnych[potrzebny przypis]. Koszt budowy fortu wyniósł 1 148 480 marek niemieckich[4].

Fort posiada dwukondygnacyjne koszary szyjowe, obustronnie oskarpowaną suchą fosę oraz 4 kaponiery - dwie kaponiery barkowe, szyjową i czołową (obie dwustronne). Na wale dolnym, na który wychodziły korytarze wyższej kondygnacji, zlokalizowane były stanowiska piechoty i stanowiska artyleryjskie. Do maksimum zredukowana została powierzchnia magazynowa oraz dziedzińce forteczne, niemal całkowicie zabudowane przez pochylnie wiodące do wału górnego. Podobnie zredukowany został plac broni, broniony przez ciężką kratę forteczną (pierwotnie otaczającą całość zabudowań). Do wnętrza fortu prowadził żelazny most zwodzony i brama główna[potrzebny przypis].

Fort był modernizowany w latach 1889–1893, ok. 1905 i w 1914 roku[3]. Podczas pierwszej modernizacji założono instalację elektryczną i wodociągową oraz wzmocniono sklepienie metrową warstwą betonu. Poprawiono stan umocnień ziemnych i zamaskowano stoki forteczne krzakami. W 1911 roku całość otoczono drutem kolczastym[1].

W 1920 roku w forcie zlokalizowano 8. Okręgowy Szpital Koni i szkołę podkuwaczy koni[5]. Sporadycznie kwaterowano w nim wojska uczestniczące w danym momencie w manewrach. Fort po wyjeździe wojsk pruskich był zdewastowany (świadome uszkodzenie wszystkich instalacji) i całkowicie pozbawiony wyposażenia, mimo tego Zarząd Forteczny dokonał jedynie częściowej jego konserwacji[potrzebny przypis].

W 1954 roku fort przeszedł na własność Przedsiębiorstwa „Las”. W obiekcie urządzono skup i przetwórnię dziczyzny[3]. Pod koniec lat 90. XX wieku fort został sprywatyzowany[6].

W latach 60. XX w. podjęto rozbiórkę fortu, lecz jej nie ukończono; ostatecznie rozbudowa budynków przemysłowych i transportowych doprowadziła do zniwelowania części wałów, zasypania fosy i zniszczenia wszystkich stanowisk artylerii. Otoczenie fortu zostało silnie przekształcone przez budowę garaży[potrzebny przypis].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
  • Mirosław Giętkowski, Adam Kowalkowski: Forty artyleryjskie Twierdzy Toruń. Toruń: Muzeum Twierdzy Toruń, 2023. ISBN 978-83-66208-29-2.