AMZ Dzik – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dzik 3

Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	AMZ Kutno Sp. z o.o.
Typ pojazdu	samochód opancerzony
Załoga	zależne od wersji
Historia
Produkcja	od 2004
Dane techniczne
Silnik	Iveco Aifo SOFIM 8140.43N, 107 kW (146 KM)
Pancerz	większość B6; silnik B4
Długość	5,43 m (Dzik-AT)[1] 5,74 m (Dzik-2,3)
Szerokość	2,05 m
Wysokość	2,16 m
Rozstaw osi	3,2 m[1]
Prześwit	30 cm[1]
Masa	5,5 t – 6,2 t
Osiągi
Prędkość	100 km/h
Zasięg pojazdu	800 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
w stropie obrotnica na karabin maszynowy PK/PKS używający 7,62 x 51 NATO (alternatywnie karabin NSW używający 12,7 x 108 mm albo 12,7 x 99 mm NATO), dwie podwójne wyrzutnie granatów dymnych, 13 otworów strzelniczych
Użytkownicy
Użytkownicy Dzika (niebieski)
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzik – opancerzony samochód produkcji polskiej. Wytwarzany przez AMZ-Kutno w Kutnie od 2004 roku. Przeznaczony do celów patrolowo-interwencyjnych, może być wykorzystywany przez służby porządku publicznego i siły zbrojne. Pancerz zapewnia ochronę przed pociskami pośrednimi kalibru 7,62 mm.

Samochód powstał w związku z potrzebami polskiej Policji posiadania opancerzonego samochodu interwencyjno-patrolowego, w obliczu radykalizacji zorganizowanych grup przestępczych, co znalazło wyraz w szczególności w strzelaninie w Magdalence w 2003 roku^[2]. W tym samym roku swoje wymagania na taki pojazd sformułowało Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji wraz z Wojskowym Instytutem Techniki Pancernej i Samochodowej i w 2004 roku ogłoszono przetarg na skonstruowanie takiego samochodu, w którym zwyciężył projekt pojazdu Dzik spółki AMZ-Kutno^[2]. W celu uzyskania dobrych własności terenowych, jego układ jezdny – silnik i zawieszenie oparto na włoskiej lekkiej ciężarówce terenowej SCAM SM55^[2]. Pierwszym wariantem pojazdu stał się policyjny Dzik-AT^[3]. Jego prototyp poddano próbom we wrześniu 2004 roku, a 15 grudnia został przekazany Policji, wraz z drugim pojazdem^[2]. Następnie w 2005 roku opracowano model Dzik-2, z uwzględnieniem wymagań Oddziałów Specjalnych Żandarmerii Wojskowej^[3]. Przeszedł on cykl prób wiosną i latem 2005 roku i zwyciężył w przetargu na dostawę 43 samochodów patrolowo-interwencyjnych (PILO)^[3]. W 2007 roku opracowano ulepszony model Dzika-2, między innymi z polepszoną ochroną dna i obrotnicy karabinu maszynowego^[4]. Według modelu 2007 wyprodukowano ostatnie 14 pojazdów i zmodernizowano 11^[5].

Samochód został w maju 2005 roku zaprezentowany delegacji irackiej, której wzbudził zainteresowanie, a w następstwie powstał zmodyfikowany Dzik-3 z uwzględnieniem wymagań strony irackiej^[3]. 24 czerwca 2005 roku podpisano kontrakt między Bumarem a rządem Iraku, dotyczący dostawy 600 sztuk Dzików-3 w cenie 200 tysięcy dolarów za sztukę wraz z uzbrojeniem i wyposażeniem^[3]. Prototyp na bazie drugiego egzemplarza Dzika-2 zbudowano w lipcu, a w sierpniu 2005 roku poddano go próbom w Iraku^[6]. Miesięcznie dostarczano do 22 pojazdów^[5]. Ze względu jednak na różnice w interpretacji zapisów kontraktu, do którego wartości została wliczona broń i środki łączności, ostatecznie wyeksportowano do 2008 roku jedynie 531 sztuk, nazwanych lokalnie Ain Jaria-1^[5].

• Dzik-AT (Dzik-1) (antyterrorystyczny) – przewozi 6-8 osób, 3 drzwi, 10 otworów strzelniczych. Dopuszczalna masa całkowita 5,5 t^[1]. Wersja policyjna.
• Dzik-2 – 6-8 osób, 5 drzwi, 8 otworów strzelniczych, obniżony profil dachu w tylnej części, w stropie obrotnica na karabin maszynowy^[7]. Nośność podwozia zwiększona do 6 t, wydłużony kadłub^[7]. Wersja dla Żandarmerii Wojskowej, potocznie nazywana Gucio^[8].
• Dzik-3 (Ain Jaria-1) – do 11 osób, 4 drzwi, 13 otworów strzelniczych, w stropie obrotnica na karabin maszynowy, dwie podwójne wyrzutnie granatów dymnych. Nośność podwozia zwiększona do 6,2 t^[9]. Wersja eksportowa zaprojektowana dla irackich sił bezpieczeństwa. Produkowany seryjnie od września lub października 2005 roku^[10].
• Dzik Cargo – pick-up, wersja z osobną dwuosobową opancerzoną kabiną i skrzynią ładunkową (2006 rok). Zastosowana jako demonstrator zestawu przeciwlotniczego Poprad^[11]
• Dzik-R – wersja rozpoznawcza, z głowicą obserwacyjną na maszcie, zaprezentowana w 2006 roku^[12]

Wszystkie wersje napędzane są silnikiem wysokoprężnym z turbodoładowaniem Iveco Aifo SOFIM 8140.43N spełniającym normę Euro 3, o pojemności 2798 cm³ i mocy maksymalnej 107 kW (146 koni mechanicznych) przy 3600 obr./min^[7]. Maksymalny moment obrotowy wynosi 320 Nm przy 1800 obr./min^[1]. Może być też stosowany silnik o mocy 166 KM^[7]. Skrzynia biegów jest firmy ZF, manualna, 6-biegowa z przekładnią redukcyjną (12 biegów drogowych i 12 terenowych)^[1]. Podwozie z napędem na 4 koła pochodzi z włoskiej firmy SCAM (SM55 w Dzik-AT, wzmocnione SM62 w dalszych wersjach). Opony mają rozmiar 255/100 R16 i mają wkładki umożliwiające jazdę po przestrzeleniu^[1]. Koło zapasowe w Dziku-2 i 3 przewożone jest na dachu, w Dziku-3 jest osłonięte opancerzoną osłoną^[9].

Dzik-AT ma troje drzwi, Dzik-2 – pięcioro, a Dzik-3 – czworo (po lewej, dwa z prawej i z tyłu)^[9]. W Dziku-3 w tylnej części są ławki dla desantu pod burtami^[13].

Uzbrojenie Dzik-3 stanowi karabin maszynowy 7,62 mm PKM na obrotnicy lub 12,7 mm NSW w wersji dowódczej; jest on wyposażony w cztery wyrzutnie granatów dymnych 81 mm^[9].

Opancerzenie o odporności FB6 chroni przed pociskami karabinowymi 7,62×51 mm (Dzik-AT, Dzik-3), maska silnika w Dzik-3 ma odporność B4^[9]. Dzik-2 ma opancerzenie klasy B6^[8]. Szyby są pancerne^[9].

•  Irak – 531 sztuk Dzików-3 (Ain Jaria-1) dostarczone w latach 2005–2008^[5]
•  Litwa – 1 Dzik-AT^[8]
•  Polska – 2 Dziki-AT użytkowane w formacjach antyterrorystycznych Policji, 43 Dziki-2 używane przez Żandarmerię Wojskową^[8] (inne publikacje: 48 Dzików-2^[5]).
•  Ukraina – nieznana liczba Dzików-2 przekazana w 2022 roku

W 2006 roku Bumar negocjował sprzedaż dalszych 600 Dzików-3 ze słowacką wieżą dla irackich sił porządkowych oraz 375 Dzików-R z głowicami obserwacyjnymi Thales dla monitorowania rurociągów^[12]. Pomimo dobrej oceny samochodów, kontraktu jednak przez kolejne lata nie zawarto, a pozycja polskiego przemysłu osłabła po zmianach politycznych w Iraku^[5].

Dziki-2 Żandarmerii Wojskowej brały udział w misji porządkowej EUFOR w Kongu oraz misji pokojowej ONZ UNIFIL w Libanie^[4].

W maju 2022 roku ujawniono materiały świadczące o przekazaniu Siłom Zbrojnym Ukrainy przez Polskę podczas wojny z Rosją nieznanej liczby Dzików-2, przemalowanych w ukraiński kamuflaż pikselowy^[14].

• AMZ Żubr
• AMZ Tur
• AMZ Tur 2

• Grzegorz Hołdanowicz, Dzik – propozycja na czasie, [w:] „Raport Wojsko Technika Obronność”, nr 11, 2004.
• Grzegorz Hołdanowicz. Dzik 2 w Sulejówku i Wilnie. „Raport Wojsko Technika Obronność”. 4/2005, kwiecień 2005. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair. 
• Andrzej Kiński. Dzik i Huzar. Nowe polskie pojazdy pancerne. „Nowa Technika Wojskowa”. 1/2005, styczeń 2005. Warszawa: Magnum-X. 
• Andrzej Kiński. Dzik-3 dla Iraku. „Nowa Technika Wojskowa”. 8/2005, sierpień 2005. Warszawa: Magnum-X. 
• Andrzej Kiński. AMZ Kutno czeka na LOSP-a. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2008, kwiecień 2008. Warszawa: Magnum-X. 
• Orłowski L., Samochód patrolowo-interwencyjny Dzik, Wyd. Bellona, Warszawa 2006, s. 32, Seria: Typy Broni i Uzbrojenia 222, ISBN 83-11-10492-1.
• Mateusz Multarzyński. 15-lecie AMZ-Kutno. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2014, wrzesień 2014. Warszawa: Magnum-X. 

• Historia „Dzików”
• Badania i rozwój Dzików (pdf)
• AMZ Dzik w serwisie producenta. amz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-28)].
• Galeria zdjęć Dzika 3 i Tura w terenie