Edi Rama – Wikipedia, wolna encyklopedia

Edi Rama

Edi Rama (2024)
Data i miejsce urodzenia	4 lipca 1964 Tirana
Premier Albanii
Okres	od 15 września 2013
Przynależność polityczna	Socjalistyczna Partia Albanii
Poprzednik	Sali Berisha
Przewodniczący OBWE
Okres	od 1 stycznia 2020 do 31 grudnia 2020
Poprzednik	Miroslav Lajčák
Następca	Ann Linde
Przewodniczący Socjalistycznej Partii Albanii
Okres	od 2005
Przynależność polityczna	Socjalistyczna Partia Albanii
Poprzednik	Fatos Nano
Burmistrz Tirany
Okres	od 2000 do 2011
Przynależność polityczna	Socjalistyczna Partia Albanii
Poprzednik	Albert Brojka
Następca	Lulzim Basha
Multimedia w Wikimedia Commons

Edi Rama (ur. 4 lipca 1964 w Tiranie^[1] jako Edvin Kristaq Rama^[2]) – albański polityk, artysta wizualny, malarz, wykładowca i samorządowiec, minister kultury, młodzieży i sportu (1998–2000), burmistrz Tirany w latach 2000–2011, od 2005 przewodniczący Socjalistycznej Partii Albanii, deputowany, od 2013 premier Albanii, w latach 2019–2020 równocześnie minister spraw zagranicznych.

Jego ojciec Kristaq Rama był rzeźbiarzem i działaczem komunistycznym. Edi Rama w młodości trenował koszykówkę w klubie Dinamo Tirana, był też zawodnikiem kadry narodowej w tej dyscyplinie^[1]. Studiował malarstwo w Wyższym Instytucie Sztuk w Tiranie^[3]. Na początku lat 90. uczestniczył w protestach studenckich, których uczestnicy zgłaszali postulaty demokratyzacji^[4][5]. Został nauczycielem akademickim na macierzystej uczelni (przekształconej w Akademię Sztuk w Tiranie), obejmując stanowisko profesora^[1][4]. Zajmował się też działalnością artystyczną. Jego prace malarskie w latach 90. były prezentowane na wystawach w Tiranie, Nowym Jorku, Frankfurcie nad Menem, Berlinie czy São Paulo^[4]. Wraz z publicystą Ardianem Klosim opublikował książkę Refleksione. Od 1994 mieszkał i pracował we Francji^[1].

Należał do krytyków pierwszego demokratycznego prezydenta Salego Berishy. W 1997 w Tiranie padł ofiarą napadu dokonanego przez nieustalonych sprawców. Edi Rama uznał ten atak za represję ze strony władzy^[1]. W 1998 zastąpił Artę Dade na stanowisku ministra kultury, młodzieży i sportu w gabinecie, którym kierował Fatos Nano. Urząd ten sprawował również w kolejnych socjalistycznych rządach do października 2000^[1].

Wcześniej w tym samym miesiącu wygrał wybory na burmistrza Tirany; kandydował jako niezależny z poparciem Socjalistycznej Partii Albanii, pokonując przedstawiciela demokratów Besnika Mustafaja. Dwukrotnie z powodzeniem ubiegał się o reelekcję – w październiku 2003 i w lutym 2007^[1]. W trakcie urzędowania podejmował działania na rzecz zmiany wizerunku i zabudowy miasta, obejmujące likwidację samowoli budowlanych, przemalowanie fasad wielu budynków w charakterystyczne (jaskrawe i różnorodne) kolory, rewitalizację powierzchni zielonych oraz naprawę i budowę nowej infrastruktury miejskiej^[1][4][6]. Za tę działalność wyróżniono go tytułem „World Mayor 2004”, a także umieszczono na liście „European Heroes 2005” magazynu „Time”^[6]. Krytycy zarzucali mu brak rozwiązań dotyczących m.in. zaopatrzenia miasta w energię elektryczną i wodę, ruchu ulicznego czy zanieczyszczenia, a także zaniedbanie przedmieść^[1].

W październiku 2003 Edi Rama wstąpił do Socjalistycznej Partii Albanii. We wrześniu 2005, wkrótce po wyborczej porażce postkomunistów, Fatos Nano zrezygnował z kierowania partią. 9 października tegoż roku burmistrz Tirany został nowym przewodniczącym ugrupowania, pokonując byłego prezydenta Rexhepa Meidaniego, wspieranego przez dotychczasowego lidera^[1]. Socjaliści pozostali w opozycji również w kolejnej kadencji parlamentu. Jako lider opozycji Edi Rama należał do głównych krytyków premiera Salego Berishy i jego środowiska politycznego. Zarzucał sfałszowanie wyborów w 2009 (czego nie stwierdziły obserwujące wybory organizacje międzynarodowe), ze swoim ugrupowaniem stosował bojkot legislacyjny (wykorzystywany uprzednio przez obie główne partie), a także organizował demonstracje w stolicy. W maju 2011 bezskutecznie ubiegał się o urząd burmistrza na czwartą kadencję, niewielką różnicą głosów pokonał go wówczas Lulzim Basha (co zostało potwierdzone również w postępowaniu sądowym)^[1].

Przed kolejnymi wyborami w 2013 lider socjalistów przedstawił zmieniony program wyborczy. Doprowadził też do zawiązania wielopartyjnej koalicji, do której weszło m.in. ugrupowanie Ilira Mety, dotychczasowego sojusznika demokratów. Blok ten zwyciężył w głosowaniu z czerwca 2013, uzyskując 83 mandaty w Zgromadzeniu Albanii^[1]. Jeden z nich przypadł Ediemu Ramie^[7], który 10 września 2013 otrzymał od prezydenta Bujara Nishaniego misję utworzenia nowego gabinetu^[8]. Funkcję tę objął 15 września 2013^[9].

Socjaliści samodzielnie wygrywali kolejne wybory z czerwca 2017 i kwietnia 2021, uzyskując po 74 mandaty w 140-osobowym Zgromadzeniu Albanii. Edi Rama uzyskiwał wówczas ponownie mandat deputowanego^[10][11]. Swój drugi rząd sformował 13 września 2017^[12]. W styczniu 2019 prezydent Ilir Meta odmówił powołania wiceministra Genta Cakaja na ministra spraw zagranicznych. Doprowadziło to do sporu z premierem, który sam w tym miesiącu objął urząd ministra spraw zagranicznych, wyznaczając następnie Genta Cakaja na pełniącego obowiązki ministra^[13][14]. Formalnie zajmował to stanowisko do końca grudnia 2020, gdy na czele resortu stanęła Olta Xhaçka^[14]. W 2020 pełnił funkcję przewodniczącego OBWE^[15]. 18 września 2021 lider socjalistów po raz trzeci objął urząd premiera^[16].

Dwukrotnie żonaty; jego pierwszą żoną była Matilda Makoçi, małżeństwo zakończyło się rozwodem^[1]. Jego drugą żoną została Linda z domu Basha. Ma troje dzieci^[5]. Swoje imię na Edi zmienił urzędowo w 2002^[2].