French
DeutschJan (cesarz rzymski) – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) | |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
| Moneta | |
 | |
Jan (Ioannes, zm. 425) – cesarz zachodniorzymski od 20 listopada 423 do maja lub czerwca 425 roku. Znany jako uzurpator.
Jan był wysokim urzędnikiem rzymskim o nieznanym pochodzeniu. W roku 409 pełnił funkcję kierownika administracji (magister officiorum) uzurpatora, Pryskusa Attalusa[1], od 6 czerwca 412 do 12 czerwca 413 oraz 11 lipca 422 był prefektem pretorii Italii (prefect pretorio Italiae)[2]. W 423 roku (roku śmierci cesarza Cesarstwa Zachodniego — Honoriusza) Jan był pierwszym notariuszem dworu (primicerius notariorum) i naczelnikiem sekretariatu cesarza[3][4]. Po kilku miesiącach, w czasie których wydawało się, że cesarz Wschodu Teodozjusz II zamierza rządzić samodzielnie, wysocy funkcjonariusze rzymscy wybrali prawdopodobnie 20 listopada Jana na cesarza Zachodu[4].
Oprócz poparcia wysokich urzędników Jan zyskał sobie przychylność części senatorów, w tym wpływowej rodziny Anicjuszy. Po jego stronie opowiedział się dowódca Kastynus wyznaczony na konsula w 424. Poparcia nowemu władcy nie udzielił Bonifacjusz, który był komesem Afryki, co miało duże znaczenie dla dostaw zboża do Italii i spowodowało odsunięcie się senatorów od Jana. Skłoniło to Jana do wysłania w 424 wojsk do Afryki w celu podporządkowania sobie Bonifacjusza i zapewnienia ciągłości dostaw zaopatrzenia. Wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Tymczasem w Galii doszło do walk między zwolennikami i przeciwnikami Jana[3][5].
Teodozjusz II nie uznał wyboru Jana na władcę zachodniej części imperium. Posłów przysłanych przez Jana do Konstantynopola uwięził i zaczął organizować pod koniec 424 wyprawę zbrojną przeciw uzurpatorowi. Na czele znacznych wojsk skierowanych do Italii stanęli Ardabur i Aspar. Jan wysłał z dużą ilością złota młodego wtedy oficera Aecjusza, który pełnił służbę na jego dworze (jako cura palatinii, czyli odpowiedzialny za utrzymanie i naprawy budynków pałacowych lub urząd o charakterze wojskowym tribunus et cura palatini w oddziałach pałacowych), po pomoc do Hunów[6][7]. Jednakże oddziały Hunów wysłanych przez Rugę, ich wodza, przybyły wraz z Aecjuszem zbyt późno[8]. Jan przegrał walkę zdradzony przez oficerów, którzy wpuścili wojska Aspara do Rawenny. Po schwytaniu i publicznym upokorzeniu stracono Jana w Akwilei w maju lub czerwcu 425 roku[3][9][10].
Zwolennicy Jana w większości uniknęli represji. Na wygnanie skazano Kastynusa, a rodzina Anicjuszy na kilka lat została odsunięta od zaszczytów i stanowisk. Aecjusz uzyskał przebaczenie i uratował rangę komesa, dzięki użyciu oddziałów Hunów, którzy starli się z oddziałami Aspara. To skłoniło cesarzową Gallę Placydię do porozumienia z Aecjuszem. Na łaskę mogli też liczyć urzędnicy, którzy zdradzili Jana[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 37.
- ↑ Olszaniec 2014 ↓, s. 290, 292.
- ↑ a b c Pawlak 2010 ↓, s. 41.
- ↑ a b Krawczuk 1991 ↓, s. 492.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 14, 36, 41.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 496.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 15, 37.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 38.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 40.
- ↑ Krawczuk 1991 ↓, s. 497.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 40–43.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Warszawa: Iskry, 1991, s. 491–497. ISBN 83-207-1099-5.
- Szymon Olszaniec: Pefektura praetorio Italii, Illyrikum i Afryki (312–425 n.e.). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014. ISBN 978-83-231-3250-9.
- Marcin Pawlak: Aecjusz i Barbarzyńcy. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009, seria: mediterraneum, tom V. ISBN 978-83-88737-79-4.
- Marcin Pawlak: Rzymski zachód w latach 395–493. W: Świat rzymski w V wieku. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2010, s. 34. ISBN 978-83-62261-16-1.