Trebonian Gallus – Wikipedia, wolna encyklopedia

Trebonian Gallus

Gaius Vibius Trebonianus Gallus

Cesarz rzymski
Okres	od 251 do sierpnia 253
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	206 Perugia
Data i miejsce śmierci	sierpień 253 pod Interamną
Moneta
Multimedia w Wikimedia Commons

Gaius Vibius Trebonianus Gallus (ur. ok. 206 w Peruzji^[1], zm. sierpień 253^[2]) – cesarz rzymski w latach 251–253.

Pochodził ze starego rodu Wibiuszów; zanim ogłoszono go cesarzem, był senatorem i konsulem, namiestnikiem obu Mezji, a w krytycznej bitwie pod Abrittus przypuszczalnie dowodził oddziałami rezerwowymi. Jego małżonką była Wibia Afinia (Afinia Gemina Baebiana), która miała z nim syna Woluzjana i córkę Wibię Gallę^[3]. Przypuszczalnie zmarła (bądź została rozwiedziona) przed proklamowaniem Treboniana władcą, gdyż brak jakichkolwiek monet bitych w jej imieniu i nie zachowały się żadne poświęcone jej inskrypcje^[4].

W czasie wojny cesarza Decjusza z Karpami i Gotami pustoszącymi prowincje nad dolnym Dunajem w latach 250–251, Gallus był zarządcą prowincji Mezja Dolna^[5]. Został wybrany cesarzem przez legiony po śmierci cesarza w przegranej przez Rzymian bitwie (w czerwcu 251) z Gotami dowodzonymi przez wodza Kniwę^[6][7]. Jego pierwszą decyzją było zawarcie porozumienia ze zwycięskimi Gotami. Zgodzili się oni opuścić granicę imperium, ale zatrzymali jeńców i łupy oraz mieli otrzymywać co roku pieniądze^[8][9]. Gallus udał się następnie do Rzymu, gdzie senat zatwierdził go na stanowisku cesarza^[8]. W mieście przebywał młodszy syn Decjusza, Hostylian, noszący od niedawna tytuł augusta^[6]. Gallus adoptował go i uczynił formalnym współwładcą, natomiast swojemu rodzonemu synowi, Woluzjanowi, nadał tytuł cezara^[8]. Po paru miesiącach Hostylian zmarł w wyniku epidemii dżumy, która dotarła do Italii w 248^[8].

Gallus nigdy już nie opuścił Italii, zyskując w ten sposób opinię leniwego władcy^[8]. Prześladował chrześcijan, choć jego działania było lokalne i nieudolnie zorganizowane^[8]. Zaniedbał obronę granic, co zachęciło wrogów imperium do działania, a samemu cesarzowi przyniosło utratę zaufania armii^[8].

W 251 król perski Szapur I zajął Armenię, której król, Tiridates II, pozbawiony władzy uciekł na teren imperium rzymskiego^[8]. Szapur uznał udzielenie schronienia uciekinierowi za złamanie porozumienia jakie zawarł z cesarzem Filipem i rozpoczął wojnę z Rzymem^[8]. W 252 zaatakował w Mezopotamii i Kapadocji, oraz zajął ważne miasto – Antiochię^[8]. Do 253 pustoszył okolice Antiochii, spotykając się z oporem zorganizowanym przez lokalne władze m.in. Samsigeramusa z Emesy i Odenathusa z Palmyry^[8]. Szapur w końcu opuścił obszar imperium rzymskiego nie uzyskując żadnych zdobyczy terytorialnych^[8].

Tymczasem nad dolnym Dunajem Goci, którzy zgodnie z porozumieniem zawartym z Gallusem mieli opuścić granice cesarstwa zatrzymali się w Dobrudży^[8]. Legiony rzymskie nad Dunajem rozgoryczone nieobecnością cesarza, dały się przekonać latem 253 nowemu zarządcy Mezji, Emilianowi, by na własną rękę zaatakować barbarzyńców^[10]. Na skutek tych wydarzeń żołnierze obwołali Emiliana cesarzem, a ten na ich czele ruszył do Italii, by przejąć władzę w państwie^[11]. Wódz gocki Kniwa skorzystał z osłabienia obrony granicy i ponownie wkroczył na teren cesarstwa rzymskiego. Jego armie zapędziły się aż do Macedonii, co wywołało panikę w Grecji — w Atenach pośpiesznie odbudowywano stare mury obronne, a w Termopilach i na Istmie Korynckim przygotowywano umocnienia^[11][12].

Gallus na wieść o uzurpacji Emiliana zlecił senatorowi Walerianowi zebranie armii z prowincji zaalpejskich, jednak posiłki te przybyły za późno^[11]. W sierpniu 253 Gallus i Emilian stanęli naprzeciwko siebie pod Interamną na północ od Rzymu, lecz zanim doszło do bitwy Trebonian Gallus i jego syn, Woluzjan, zostali zamordowani przez własnych żołnierzy, którzy przeszli na stronę przeciwnika^[11]. Emiliana wkrótce spotkał podobny los, kiedy jego armia spotkała się w październiku 253 z dowodzoną przez Waleriana – zginął z rąk własnych żołnierzy, a cesarzem został Walerian^[11][13].

• Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1991, s. 66–72. ISBN 83-207-1099-5.
• John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193–337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.).
• Jerzy Strzelczyk: Goci — rzeczywistość i legenda. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984. ISBN 83-06-00654-2.
• Herwig Wolfram: Historia Gotów. Przekład Renata Darda-Staab, Irena Dębek, Krystyna Berger. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003. ISBN 83-11-097-62-3.
• Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1998. ISBN 83-207-1603-9.

• Robert Suski: Trebonian Gallus i emisje z legendą ADVENTVS AVG. Dlaczego cesarz nie udał się na wschód?