Kosów Lacki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kosów Lacki
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	sokołowski
Gmina	Kosów Lacki
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	1723–1870 i od 2000
Burmistrz	Jan Słomiak
Powierzchnia	11,57 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 2062; 178,2 os./km²
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	08-330
Tablice rejestracyjne	WSK
	Położenie na mapie Polski Kosów Lacki
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kosów Lacki
	Położenie na mapie powiatu sokołowskiego Kosów Lacki
	Położenie na mapie gminy Kosów Lacki Kosów Lacki
	52°35′44″N 22°08′48″E/52,595556 22,146667
TERC (TERYT)	1429054
SIMC	0676128
	Urząd miejskiul. Kolejowa 2; 08-330 Kosów Lacki
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Kosów Lacki – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie sokołowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kosów Lacki. Położone nad Kosówką, dopływem Bugu. Leży na historycznym Podlasiu, w dawnej ziemi drohickiej^[2].

Według danych z 31 grudnia 2021 miasto miało 2062 mieszkańców.

Ośrodek usługowy regionu rolniczego, przetwórstwo rolno-spożywcze, w tym duża mleczarnia. Węzeł dróg lokalnych i przystanek kolejowy na nieczynnej linii kolejowej Siedlce – Ostrołęka.

Kosów Lacki jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny^[3].

Historia

Wieś nadana w 1417 roku kanonikowi kolegiaty pułtuskiej Marcinowi Ciołkowi przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Do początków XIX wieku znajdowała się w rękach rodzin: Kossowskich (Ciołków), którzy wzięli nazwisko od miejscowości (przewodzili sejmikom szlacheckim, od czego powstało zapomniane obecnie przysłowie „kupą jak Kosowscy”)^[4], Nowińskich i Kuszlów, stając się ośrodkiem dużego majątku, w skład którego wchodziły okoliczne miejscowości. Parafia została prawdopodobnie erygowana w 1425 roku (ponownie w 1587). W okresie potopu szwedzkiego pod miejscowością miała miejsce potyczka wojsk Pawła Sapiehy z silnym oddziałem szwedzkim i hetmana Janusza Radziwiłła (w mieście znajdują się zbiorowe mogiły poległych w tej bitwie). W 1657 roku miejscowość została doszczętnie zniszczona przez pożar. W 1723 roku Kosów po raz pierwszy był wzmiankowany był jako miasto, które powstało z połączenia Kosowa Lackiego i Kosowa Ruskego. W 1726 roku otrzymał przywilej na jarmarki. W 1759 roku miejscowość nawiedził ponownie duży pożar. W 1778 roku podkomorzy drohicki Franciszek Marceli Kossowski lokował Kosów jako miasto na mocy przywileju otrzymanego od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zezwalającego na organizowanie w miejscowości dwóch targów tygodniowo i czterech jarmarków rocznie. Pomimo prób ożywienia miasteczko nie rozwinęło się. W 1866 roku utraciło prawa miejskie.

We wrześniu 1939 miejscowość została początkowo zajęta przez Armię Czerwoną. Następnie wkroczyły wojska hitlerowskie. Ze względu na przewagę wśród mieszkańców ludności żydowskiej, Kosów został uznany za tzw. Judenstadt (miasto żydowskie) czyli w całości miał charakter getta. W 1941 roku osiedlono tu Żydów z Kalisza. W dniach od 22–25 września 1942 Niemcy dokonali deportacji ludności żydowskiej do oddalonego o 10 km obozu zagłady w Treblince. Z miejscowości wywieziono ok. 1 200 Żydów, kilkudziesięciu zamordowano na miejscu. Kilka osób przechowali polscy sąsiedzi, w tym rodzina Kołkowskich^[5], wyróżniona tytułem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata^[6].

W 1964 roku na plebanii w Kosowie Lackim odkryto obraz Ekstaza świętego Franciszka, którego autorstwo przypisuje się hiszpańskiemu malarzowi El Greco z XVI wieku^[7]. Odkrycia dokonały pracownice Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska, sporządzające inwentaryzację zabytków^[8]. Obraz znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

1 stycznia 2000 Kosów odzyskał prawa miejskie.

Nazwa pochodzi od ptaka. Przydomek Lacki od Lachów, w odróżnieniu od położonego za Kosówką Kosowa Ruskiego, zamieszkanego przez Rusinów.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Kosowa Lackiego w 2014 roku^[1].

Polityka

Burmistrzowie:

Andrzej Krasnodębski (1998-2010)
Jan Słomiak (od 2010)

Architektura

Zabytki

Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny zbudowany w 1907 roku według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w miejscu kościoła drewnianego. Znaczna część wyposażenia pochodzi z poprzednich kościołów.
Kapliczka przydrożna z XVIII wieku w formie sklepionej niszy w murze otaczającym pozostałości parku podworskiego. W środku figura św. Jana Nepomucena.
Kapliczka przydrożna z pierwszej połowy XIX wieku. Czworoboczna, murowana, tynkowana, kryta dwuspadowym daszkiem. W środku ludowa figura Chrystusa Frasobliwego.
Barokowo-ludowa rzeźba Trójcy Świętej w postaci Tronu Łaski, znajdująca się w dwudziestowiecznej kapliczce murowanej.

Turystyka

neogotycki kościół parafialny Narodzenia NMP
bożnica żydowska
drewniane budynki mieszkalne
pozostałości parku dworskiego
kopiec poświęcony powstańcom 1863 i II wojny światowej
pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu
pomnik ku czci żołnierzy WP i ofiar terroru
rzeka Bug i Nadbużański Park Krajobrazowy
rezerwat leśny Bojarski Grąd
teren b. niemieckiego obozu zagłady Treblinka

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Kosowie Lackim

Przypisy

↑ ^a ^b Kosów Lacki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Anatol Leszczyński: Z dziejów Żydów Podlasia (1487–1795) w: „Studia Podlaskie”, tom II. Uniwersytet Warszawski – Filia w Białymstoku, Białystok 1989, s. 13. ISSN 0239-9245
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 140
↑ W źródłach wzmiankowani są Ludwik Kołkowski i Stanisława Kołkowska. Zob. Książka o sprawiedliwych już dostępna, wiescisokolowskie.pl, 1 września 2011.
↑ Podlascy Żydzi - Kosów Lacki. nawschodzie.pl. [dostęp 2016-08-04].
↑ Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom X – województwo warszawskie, Zeszyt 10 – powiat sokołowski, Warszawa 1965, s. 6–7
↑ Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska: Jak znaleziono obraz? Początki przygody z El Greco. Muzeum Diecezjalne w Siedlcach. [dostęp 2014-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].

Bibliografia

Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom X – województwo warszawskie, Zeszyt 25- powiat sokołowski pod redakcją Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej, IS PAN, Warszawa 1965
Kosów Lacki. Studia i materiały z dziejów miejscowości. Red. Artur Ziontek przy współpracy Moniki Samuel. Siedlce 2011.

Linki zewnętrzne

Miasto Kosów Lacki.
Kossów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 472 .

[populacja2016-1] Kosów Lacki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Anatol Leszczyński: Z dziejów Żydów Podlasia (1487–1795) w: „Studia Podlaskie”, tom II. Uniwersytet Warszawski – Filia w Białymstoku, Białystok 1989, s. 13. ISSN 0239-9245

[gmi-3] Opis parafii na stronie diecezji

[mazowsze-4] Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 140

[5] W źródłach wzmiankowani są Ludwik Kołkowski i Stanisława Kołkowska. Zob. Książka o sprawiedliwych już dostępna, wiescisokolowskie.pl, 1 września 2011.

[6] Podlascy Żydzi - Kosów Lacki. nawschodzie.pl. [dostęp 2016-08-04].

[KZS-7] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom X – województwo warszawskie, Zeszyt 10 – powiat sokołowski, Warszawa 1965, s. 6–7

[jakzn-8] Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska: Jak znaleziono obraz? Początki przygody z El Greco. Muzeum Diecezjalne w Siedlcach. [dostęp 2014-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Miasta	Kosów Lacki
Wsie	Albinów Bojary Buczyn Dworski Buczyn Szlachecki Chruszczewka Szlachecka Chruszczewka Włościańska Dębe Dybów Grzymały Guty Henrysin Jakubiki Kosów Ruski Kosów-Hulidów Krupy Kutyski Łomna Nowa Maliszewa Nowa Wieś Nowy Buczyn Rytele Święckie Sągole Stara Maliszewa Telaki Tosie Trzciniec Duży Trzciniec Mały Wólka Dolna Wólka Okrąglik Wyszomierz Żochy
Integralne części wsi	Bolkowizna Boreczek Borek (Rytele Święckie) Borek (Telaki) Chruszczewka-Kolonia Czarna Choina Dąbrowa Dębiny Dybów Szlachecki Dybów-Zaolszyna Góry Grabina Guty-Marianka Kolonia Łomna Kolonia Telakowska Kolonia Trzciniec Korzenicha Kosów-Sitne Lipa Podgaj Puterki Sarajewo Sołdany Trzciniec-Kolonia Wycinka Za Górą Zadębie Zagaje Zakolejki Zapiaski Żochy-Kolonia

Miasta	Kosów Lacki Sokołów Podlaski
Gminy miejskie	Sokołów Podlaski
Gminy miejsko-wiejskie	Kosów Lacki
Gminy wiejskie	Bielany Ceranów Jabłonna Lacka Repki Sabnie Sokołów Podlaski Sterdyń

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia lubelska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (II RP) (1939) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Drohiczyn (do 1862) Kossów (do 1870) Sokołów (Podlaski) Sterdyń (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–54 i 1973–75)	Bielany (1973–75) Bujały (1867–70) Ceranów (1973–75) Chruszczewka (?–1954) Dębe Nowe (1867–?) Drohiczyn (1867–70) Grochów (1867–1954) Jabłonna (Lacka) (1867–54 i 1973–75) Korczew (1867–1954) Ko(s)sów (Lacki) (1867–54 i 1973–75) Kowiesy (1867–1954) Kudelczyn (1867–1954) Olszew (1867–1954) Przeździatka (1867–18??) Repki (1867–54 i 1973–75) Sabnie (1867–54 i 1973–75) Sokołów Podlaski (1973–75) Sterdyń (1867–54 i 1973–75) Wyrozęby (1867–1954)
Gromady (1954–72)	Białobrzegi (1954–61) Bielany (1954–72) Bujały-Mikosze (1954–59) Ceranów (1954–72) Chruszczewka Włościańska (1954–72) Czaple-Andrelewicze (1954–59) Czekanów (1954–61) Czerwonka (1954–72) Drażniew (1954–55 →) Dzierzby Włościańskie (1954–72) Grochów Włościański (1954–59) Guty (1954–72) Jabłonna (1954–72) Kamieńskie (1954–59) Korczew (1954–55 →) Kosów Lacki (1954–72) Kożuchów (1954–59) Krzemień (1954–59) Kupientyn (1961–68) Kurowice (1954–59) Łazów (1954–59) Mołożew (1954–59) Nieciecz Włościańska (1954–59) Nowawieś (1954–68) Nowawieś (Kosowska) (1954–59) Patrykozy (1954–59) Przywózki (1954–61) Ratyniec Stary (1954–59) Repki (1954–72) Rogów (1954–59) Rozbity Kamień (1954–72) Rytele-Olechny (1954–72) Sabnie (1954–72) Sawice Wieś (1954–59) Skibniew-Podawce (1954–72) Sokołów (1959–72) Skrzeszew (1954–72) Sterdyń (1954–72) Suchodół Włościański (1954–61) Telaki (1954–59) Tosie (1954–59) Wyrozęby-Podawce (1954–72) Zembrów (1959–72)