Mauretania – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy współczesnego państwa. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Islamska Republika Mauretańska

‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎
République Islamique de Mauritanie

Godło Flaga
Dewiza: Honneur, Fraternité, Justice (Honor, braterstwo, sprawiedliwość)
Hymn: نشيد وطني موريتاني
Ustrój polityczny	republika islamska
Stolica	Nawakszut
Data powstania	28 listopada 1960
Prezydent	Muhammad wuld al-Ghazwani
Premier	Moctar Ould Diay
Powierzchnia	1 030 700 km²
Populacja (2023) • liczba ludności	4,862 mln[1]
• gęstość	4 os./km²
Kod ISO 3166	MR
Waluta	ugija (MRU; Do 2018: MRO[2])
Telefoniczny nr kierunkowy	+222
Domena internetowa	.mr
Kod samochodowy	RIM
Kod samolotowy	5T
Strefa czasowa	UTC +0
Język urzędowy	arabski
Religia dominująca	islam
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	10,97 mld[3] USD 2 475[3] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	32,95 mld[3] dolarów międzynar. 7 437[3] dolarów międzynar.
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Mauretania (arab. ‏موريتانيا‎, Muritanija), nazwa oficjalna Islamska Republika Mauretańska (arab. ‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎, Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija) – państwo w północno-zachodniej Afryce, nad Atlantykiem. Graniczy z Senegalem, Mali, Algierią i Saharą Zachodnią. Znaczną część kraju stanowią pustynne terytoria saharyjskie.

 Zobacz też: Ustrój polityczny Mauretanii.

Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego^[4]. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta.

 Osobny artykuł: Geografia Mauretanii.

Mauretania ma dostęp do Oceanu Atlantyckiego (linia brzegowa wynosi 754 km^[5]). Większa część kraju to pustynia Sahara. Jedyną dużą rzeką, która nie wysycha, jest Senegal (graniczna). Najwyższe wzniesienie: Kudjat Idżdżil – 915 m n.p.m.

Na południu kraju, w strefie Sahelu, częstym elementem krajobrazu są sawanny porośnięte akacjami (guma arabska). Ku północy stają się coraz suchsze, przechodząc stopniowo w pustynie.

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Mauretanii.

Mauretania podzielona jest na 12 regionów administracyjnych i 1 dystrykt stołeczny. Regiony dzielą się dalej na 44 departamenty, noszące nazwy swoich stolic.

W starożytności tereny współczesnej Mauretanii zamieszkiwane były przez plemiona Bafour – przodków współczesnej czarnej ludności z grup etnicznych Soninke i Imraguen. W średniowieczu Bafour zostali w znacznej części wyparci przez koczownicze plemiona berberyjskie. W XI–XII wieku Mauretania, rządzona przez dynastię Almorawidów, była znaczącym państwem, potem podległa sułtanowi Maroka. W XV wieku na wybrzeżach powstały faktorie handlowe Portugalczyków, później także Holendrów, Francuzów i Brytyjczyków, którzy wzajemnie rywalizowali o wpływy w regionie. Od 1903 protektorat, a następnie kolonia francuska w składzie Francuskiej Afryki Zachodniej. Od 1958 autonomiczna Mauretańska Republika Islamska w ramach Wspólnoty Francuskiej, a od 1960 niepodległa republika.

 Osobny artykuł: wojna w Saharze Zachodniej.

Pierwszym prezydentem republiki został Muchtar wuld Dadda, będący przywódcą jedynej legalnej Partii Ludu Mauretanii^[6]. Początkowo większość krajów arabskich nie uznała niezależności Mauretanii i potwierdzała słuszność marokańskich pretensji do obszarów Mauretanii. Mauretania w rezultacie zmuszona była do zawiązania bliższych relacji z Francją i z państwami Czarnej Afryki. W 1969 roku Maroko uznało niepodległość Mauretanii, co spowodowało zbliżenie kraju do państw arabskich^[7]. W 1975 roku Daddah wprowadził program reform zapowiadających ustanowienie demokracji islamskiej, narodowej, centralistycznej i socjalistycznej, oraz wprowadził w życie porozumienie z Marokiem i Hiszpanią odnośnie do podziału Sahary Zachodniej^[8]. W tym samym roku na północy Mauretanii rozpoczęła się wojna z siłami Frontu Polisario^[9].

W lipcu 1978 i maju 1979 doszło do wojskowych zamachów stanu, w wyniku których władzę przejął Wojskowy Komitet Odrodzenia Narodowego, a dotychczas rządząca Partia Ludu Mauretanii została zdelegalizowana^[10]. Władzę w wyniku puczu objął Muhammad Chuna uld Hajdalla, który wprowadził w kraju islamskie prawo szariatu^[11]. W 1979 roku Mauretania po nieudanych starciach z Frontem Polisario, zrzekła się pretensji do terenu Sahary Zachodniej, a w 1984 roku uznała niepodległość tego kraju^[12]. W marcu 1981 roku miał miejsce nieudany zamach stanu, inspirowany przez Maroko, niezadowolone z polityki wobec Polisario^[7][13]. W tym samym roku Mauretania jako ostatni kraj na świecie zdelegalizowała niewolnictwo, ale nadal nie było ono skutecznie ścigane^[14]. W roku 1984 do władzy, w wyniku zamachu stanu doszedł pułkownik Maawija uld Sid’Ahmad Taja^[15][16]. Taja swoją władzę oparł na prawicowej Republikańskiej Partii Demokratycznej i Socjalnej^[17]. W 1989 roku doszło do konfliktu granicznego z Senegalem i zamieszek w kraju na tle etnicznym, zakończonych wygnaniem z kraju do Senegalu kilkudziesięciu tysięcy Afro-Mauretańczyków, którzy utworzyli tam Afrykańskie Siły Wyzwolenia Mauretanii (FLAM)^[7]. Taja legitymizował swoją władzę prezydencką w kolejnych, niespełniających standardów demokratycznych wyborach^[7]. Do połowy lat 90. prowadził proiracką politykę zagraniczną, z której zrezygnować musiał na skutek międzynarodowej izolacji kraju po I wojnie w Zatoce Perskiej^[8]. W czerwcu 2003 roku miała miejsce próba przewrotu wojskowego, ale została stłumiona^[7].

 Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2005).

W sierpniu 2005 roku doszło do puczu wojskowego, który odsunął od władzy Taję. Do marca 2007 roku prezydentem kraju był pułkownik Ili uld Muhammad Fal^[7]. Wojskowi podjęli jednak następnie kroki w kierunku demokratyzacji kraju i wyprowadzenia go z izolacji^[7]. Wybory prezydenckie w marcu 2007 roku wygrał startujący jako niezależny, ale postrzegany jako popierany przez Wojskową Radę Sprawiedliwości i Demokracji, cywilny polityk Sidi uld Szajch Abdallahi^[7]. Uznany był przez społeczność międzynarodową za pierwszego demokratycznie wybranego prezydenta Mauretanii; prowadził politykę otwarcia kraju na współpracę międzynarodową, faktycznej likwidacji niewolnictwa oraz dialogu z uchodźcami tworzącymi zbrojną organizację FLAM^[7]. W 2007 roku wprowadzono przepisy pozwalające ścigać osoby korzystające z pracy niewolniczej, które jednak nie są przestrzegane, gdyż jest ono tolerowane przez duchowieństwo i urzędników^[18]. Prezydent Abdallahi krytykowany był jednak w kraju za daleko idący nepotyzm i rosnące ambicje polityczne^[7]. Kraj zaczął borykać się również z akcjami radykalnych islamistów związanych z Al-Ka’idą Islamskiego Maghrebu^[7].

 Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2008).

Próbując ograniczyć wpływy wojskowych, 6 sierpnia 2008 roku prezydent Sidi uld Szajch Abdallahi odwołał ze stanowiska szefa Gwardii Prezydenckiej generała Abd al-Aziza wraz z kilkoma innymi wojskowymi. W tym samym dniu generał Abd al-Aziz przeprowadził zamach stanu, zatrzymując prezydenta, premiera Jahja uld Ahmad al-Waghafa i ministra spraw wewnętrznych. 7 sierpnia ogłoszono skład 11-osobowej Rady Państwa na czele z Abd al-Azizem, która ogłosiła Abdallahiego „byłym prezydentem”^[19]. 8 sierpnia 2008 cztery partie, sprzeciwiające się zamachowi stanu (Narodowy Pakt na rzecz Demokracji i Rozwoju – PNDD-ADIL, Powszechny Sojusz Postępowy –APP, Unia Sił Postępu – UFP, Al-Mithaq), zawarły sojusz polityczny i utworzyły Narodowy Front Obrony Demokracji^[20].

14 sierpnia 2008 Abd al-Aziz mianował nowym premierem Mulaja uld Muhammada al-Aghzafa^[21][22]. Ostatecznie, po wypracowaniu porozumienia z opozycją, wybory prezydenckie odbyły się 18 lipca 2009. Zdecydowane zwycięstwo w nich odniósł Muhammad uld Abd al-Aziz, zdobywając 52,6% głosów. Opozycja odrzuciła wyniki wyborów, uznając je za „prefabrykowane”. Międzynarodowi obserwatorzy z Unii Afrykańskiej i Ligi Państw Arabskich nie stwierdzili jednak żadnych oszustw wyborczych^[23][24].

Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.

Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Populacja Mauretanii w milionach mieszkańców^[25]. Około 40% ludności to Haratyni (ludność pochodzenia afrykańskiego mówiąca w języku arabskim) , 30% mieszkańców to biali Maurowie, czyli Arabo-Berberowie, nad rzeką Senegal mieszkają ludy czarnoskóre (Wolofowie, Tukulerzy, Soninke, Fulanie), ok. 30% ludności^[26]. Główną religią państwa jest islam. Przyrost naturalny 2,7‰ (2021)^[27]; w północnej i wschodniej części kraju ludność skupiona w nielicznych oazach. W dolinie rzeki Senegal średnia gęstość zaludnienia ponad 10 mieszkańców na km², średnia gęstość zaludnienia kraju 4 mieszkańców na km² (2021). Susza lat 70. i 80. spowodowała masową wędrówkę ludności koczowniczej do miast (1963 Nomadowie stanowili 83% ogółu ludności). Ludność miejska 39%; gł. m. poza stolicą to Nawazibu i Kajhajdi, z rolnictwa utrzymuje się ok. 60% ludności.

W zależności od szacunków przyjmuje się, że 140 tys. do 280 tys. mieszkańców kraju, tzw. Haratyni, to niewolnicy (10–20% populacji)^[18].

 Osobny artykuł: Diecezja Nawakszut.

Struktura religijna kraju w 2019 roku, według World Christian Database^[28]:

• islam – 99,3% (4627 tys.)
• tradycyjne religie plemienne – 0,4% (19,1 tys.)
• chrześcijaństwo – 0,2% (10 tys.):
  • katolicyzm (5200)
  • protestantyzm i pozostali chrześcijanie (4740)
• brak religii – 0,1% (4890)
• bahaizm – 0,01% (440).

Mauretania jest ubogim krajem rolniczym. Państwo to jest bardzo słabo rozwinięte (do końca lat 60. – koczownicze pasterstwo), silnie uzależnione od pomocy zagranicznej (gł. kapitał francuski). Podstawą gospodarki jest rybołówstwo (w latach 70. i 80. – górnictwo rud żelaza i miedzi). Roczne połowy morskie to ponad 90 tys. ton (głównie sardynki i tuńczyk).

• Wskaźniki gospodarcze: (2021)^[27]
  • PKB: 8,23 mld USD
  • PKB na 1 mieszkańca: 1723 USD
  • Tempo wzrostu gospodarczego: 2,3%
  • Inflacja: 2,4% (2020)
  • Stopa bezrobocia: 11,5%

W 2006 roku Mauretania dołącza do państw eksportujących ropę naftową.

Poza tym Mauretania posiada złoża rud żelaza, rud miedzi, złota i gipsu.

Wydobycie żelaza, miedzi i złota zajmuje ważne miejsce w przemyśle Mauretanii. Jeśli chodzi o wydobywanie żelaza Mauretania jest w pierwszej dwudziestce światowych wydobywców, chociaż w ostatnim czasie zauważalna staje się tendencja spadkowa^[29].

W 2018 roku Mauretania produkowała około 11 tysięcy ton rudy żelaza natomiast miedzi w 2015 roku 45 tysięcy ton^[30].

proso, sorgo, ryż, kukurydza

bydło, owce, kozy

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauretanii wyniosła w 2019 roku 13,21 Mt.^[31] W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła w 2021 roku 1723 kg dwutlenku węgla^[27]. Skokowy wzrost emisji samego dwutlenku węgla nastąpił w roku 1992 i od tego czasu proporcja jego i N₂O jest podobna. Przez kolejne kilkanaście lat jego emisje pozostawały na zbliżonym poziomie, a po spadku w 2008 nastąpił dość szybki wzrost. Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego cały czas był transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wynosiła 3,239 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 714 kg i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 198 kg^[32].

Mauretania głównie importuje maszyny i materiały budowlane. Eksportuje ryby, ropę naftową i złoto.

• główne porty lotnicze: Nawakszut, Nawazibu
• główne porty morskie: Rosso, Gouraye
• Mauretania ma tylko jedną linię kolejową (zob. transport kolejowy w Mauretanii), którą przewozi rudę żelaza z Zuwiratu do nadmorskiego Nawazibu (675 km)

• Oficjalna strona rządowa (fr.)