Strażnica KOP „Zagajno” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Strażnica KOP „Zagajno” – zasadnicza jednostka organizacyjna Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

W 1924 w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 6 batalion graniczny. W 1928 w skład batalionu wchodziło 12 strażnic^[1]. 53 strażnica KOP „Zagajno” w latach 1928 – 1939 znajdowała się w strukturze 1 kompanii KOP „Żebrowszczyzna”^{[2][3][4] [5][6][7][8][9]} batalionu KOP „Iwieniec”^[10]. Strażnica liczyła około 18 żołnierzy i rozmieszczona była przy linii granicznej z zadaniem bezpośredniej ochrony granicy państwowej^[11]. W 1930 nadano strażnicy imię Romualda Traugutta^[12]. W 1932 obsada strażnicy zakwaterowana była w budynku KOP^[5]. Strażnicę z macierzystą kompanią łączył trakt długości 8,4 km^[7].

 Osobny artykuł: strażnice Korpusu Ochrony Pogranicza.

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[13]. Strażnice KOP stanowiły pierwszy rzut ugrupowania kordonowego Korpusu Ochrony Pogranicza^[11].

Strażnica KOP „Zagajno” w 1932 ochraniała pododcinek granicy państwowej szerokości 4 kilometrów 497 metrów od słupa granicznego nr 670 do 679^[5], a w 1938 pododcinek szerokości 4 kilometrów 929 metrów od słupa granicznego nr 668 do 678^[7].

Sąsiednie strażnice:

• strażnica KOP „Duszków” ⇔ strażnica KOP „Wołma” - 1928^[2], 1929^[3], 1931^[4] , 1932^[5], 1934^[6]
• strażnica KOP „Pomorszczyzna” ⇔ strażnica KOP „Wołma” - 1938^[7]

17 września 1939 od 3:30 do 4:30 trwała walka o strażnicę „Zagajno”. Poległo 2 Polaków, 2 odniosło rany, 8 dostało się do niewoli. Atakujący pogranicznicy stracili 6 rannych^[14].

• sierż. Jan Witkowicz (był 30 VII 1936)^[15] 

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
• Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.