Włodowice – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Włodowice

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek we Włodowicach
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
Gmina	Włodowice
Prawa miejskie	1386–1870, 2023
Burmistrz	Dorota Wnuk
Powierzchnia	23,48 km²
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	1124[1] 48 os./km²
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-421[2]
Tablice rejestracyjne	SZA
Położenie na mapie Polski Włodowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Włodowice
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Włodowice
Położenie na mapie gminy Włodowice Włodowice
50°33′18″N 19°27′05″E/50,555000 19,451389
TERC (TERYT)	2416094
SIMC	0146821
Urząd miejski ul. Krakowska 26 42-421 Włodowice
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Włodowice – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, siedziba gminy Włodowice. Pomimo administracyjnej przynależności do woj. śląskiego od 1999 roku, Włodowice są częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej, która należy do Małopolski, zatem miejscowość jest także częścią Małopolski^[3].

Włodowice prawa miejskie uzyskały w 1386 roku^[4], utraciły je 31 maja 1870 roku^[5], a odzyskały je 1 stycznia 2023 roku^[6]. W latach 1867–1954 i od 1973 siedziba gminy Włodowice^[7], natomiast w latach 1954–72 siedziba gromady Włodowice^[8].

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża^[9], w którym wymieniona jest w formie Wlodowycze. Później notowano też zapisy: Wlodowici (1250), Wlodowicze (1470–1480)^[10].

Nazwa miejscowości jest nazwą patronimiczną powstałą od nazwy osobowej Włod, która z kolei utworzona została od imion złożonych typu Włodzimir, Włodzisław^[11].

W dokumencie wydanym w 1220 roku przez biskupa krakowskiej Iwo Odrowąża Włodowice wymieniane są jako jedna z wsi książęcych oddających dziesięciny klasztorowi kanoników regularnych w Mstowie. Jeszcze w XIII wieku miejscowość – a szczególnie tutejsza drewniana świątynia – została zniszczona w wyniku najazdów tatarskich. Kościół został odbudowany w 1305 roku. W 1327 roku nastąpiła zmiana właściciela dóbr. Król Władysław Łokietek przejął Włodowice i Parkoszowice w zamian za przekazanie wówczas klasztorowi mstowskiemu wsi Komorniki, Morsko i Skarżyce. W 1386 roku Włodowice i Parkoszowice przeszły w posiadanie rodu Włodków herbu Sulima. Prawdopodobnie Włodowice dysponowały już wówczas prawami miejskimi, ale dokładna data ich nadania nie jest znana. Fakt ten należałoby datować – podobnie jak powstanie miejscowej parafii – na panowanie króla Kazimierza Wielkiego. Po roku 1373 parafia Włodowice, należąca do dekanatu lelowskiego, jest już odnotowywana w źródłach pisanych^[12].

W 1523 roku dobra włodowickie nabyli Bonerowie. W 1571 roku zamienili oni miejscowy kościół na zbór ariański. Świątynia została przywrócona Kościołowi katolickiemu w 1594 roku, po objęciu majątku we Włodowicach przez wojewodę krakowskiego Mikołaja Firleja. W 1629 roku poświęcono nowy kościół drewniany pod wezwaniem św. Bartłomieja, który uległ zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego. W 1703 roku powstał nowy, murowany kościół^[13].

W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Włodowice w 1815 roku zostały przyłączone do Królestwa Kongresowego, jako część Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski).

W 1870 roku, w wyniku represji po powstaniu styczniowym, Włodowice utraciły prawa miejskie.

W okresie międzywojennym (1918–1939) Włodowice były częścią województwa kieleckiego.

Już na początku września 1939 r. Włodowice zostały zajęte przez wojska niemieckie, co rozpoczęło okupacją niemiecką. Miejscowych Żydów wysiedlono do pobliskiego Myszkowa, w którym utworzono getto. W lutym 1941 r. wysiedlono wszystkich Żydów z Myszkowa do getta w Żarkach. Następnie, w październiku 1942 r. wywieziono ich do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince, gdzie zginęli w komorach gazowych^[14].

Okupacja niemiecka skończyła się w styczniu 1945 r. w momencie wkroczenia Armii Czerwonej. Nie przyczyniło się to jednak do wolności – Armia Radziecka dokonywała licznych grabieży, gwałtów i prześladowań Polaków.

Włodowice leżą w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. W okolicy miejscowości znajdowała się kopalnia rud żelaza „Jan-Włodowice”. W latach 1945–1950 wchodziła w skład kopalni rejonu Borek. W roku 1950 kierownikiem kopalni był Władysław Girek.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa częstochowskiego.

16 czerwca 2021 Rada Gminy Włodowice podjęła uchwałę odnośnie przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami w sprawie przywrócenia miejscowości Włodowice praw miejskich, utraconych ukazem carskim z 1869^[15]. Wójt gminy zarządził przeprowadzenie konsultacji w terminie 15 września – 15 listopada 2021^[16]. Z 5139 mieszkańców gminy uprawnionych do głosowania, udział w konsultacjach wzięły 1402 osoby, czyli 27,28% uprawnionych, z czego 1380 głosów było ważnych. Za nadaniem Włodowicom statusu miasta oddano 1258 głosów (91,15% ważnych głosów), 76 osób było przeciw (5,51%), a wstrzymało się 46 osób (3,33%). We Włodowicach na 1170 osób uprawnionych do udziału w konsultacjach, udział wzięło 355 osób (frekwencja 30,34%), z czego 3 głosy były nieważne. Za nadaniem statusu miasta było 299 osób (84,94% ważnych głosów), przeciwko były 34 osoby (9,66%), a wstrzymało się 19 głosujących (5,4%)^[17]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta^[6].

 Osobny artykuł: Pałac we Włodowicach.

We Włodowicach znajdują się ruiny pałacu wybudowanego w latach 1669–1681 przez kasztelana krakowskiego Stanisława Warszyckiego. Mimo iż był wielokrotnie przebudowywany, nie zatracił pierwotnego charakteru polskiego baroku. Wcześniej stał w tym miejscu drewniany dwór rodziny Firlejów, spalony podczas potopu szwedzkiego. 26 lipca 1683 roku podczas wyprawy na Wiedeń w pałacu przebywał król Jan III Sobieski. W XVIII w. pałac należał do rodziny Męcińskich, którzy zmienili wystrój wnętrz, nadając im wygląd klasycystyczny. 12 marca 1734 roku nocował tu król August III Sas. W XIX w. pałac przeszedł w ręce rodziny Poleskich. Uczestnik powstania styczniowego hrabia Michał Poraj Poleski utworzył tu wyższą szkołę agronomiczną z laboratorium chemicznym i fizycznym, obszerną biblioteką oraz kolekcją minerałów i okazów flory jurajskiej. Najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku dokonano przebudowy, która nadała pałacowi cechy neogotyckie. Dzięki tym działaniom miasto zyskało miano Aten Olkuskich - zostało ośrodkiem wiedzy i kultury dla uczonych z Polski i zagranicy^[18]. Na skutek XX-wiecznych pożarów oraz wieloletnich zaniedbań pałac znajduje się w stanie ruiny.

• Stanisław Warszycki
• Michał Poraj Poleski

• Michał Federowski, Wspomnienia moje o Michale Poleskim i o Włodowicach. Warszawa 1917
• Kopalnia rud żelaza „Osiny”, niezależny portal Korwinow.com
• Włodowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 714 .